Mỗi dịp Tết đến, quả bí mèo đen - sản vật đặc trưng của vùng cao nguyên đá Hà Giang, lại một lần nữa trở thành tâm điểm của thị trường. Được biết đến như món quà tết ý nghĩa, những hạt bí mèo đen bán chạy không chỉ tại Hà Giang mà còn được đặt mua rộng rãi để biếu tặng, lan tỏa khắp các miền đất nước.
Bất chấp sự khắc nghiệt của khí hậu và điều kiện đất đai, loại quả này vẫn phát triển mạnh mẽ dưới bàn tay chăm sóc của người dân tộc Mèo. Không chỉ góp phần vào bữa ăn ngày Tết, hạt bí mèo đen còn là niềm tự hào của nông dân tại các tỉnh Hà Giang và Tuyên Quang, nơi nó đã trở thành một phần không thể thiếu của nền nông nghiệp địa phương.
Trong khí hậu se lạnh của những vùng cao, quả bí mèo đen nổi bật với hình bầu dục và những vân sọc đan xen màu xanh trắng, tạo nên dáng vẻ độc đáo giống như quả dưa hấu. Mỗi quả bí có trọng lượng dao động từ 4 đến 5 kg, và ẩn chứa bên trong là phần thịt quả mềm mại, thơm ngon và ngọt lịm, mở ra khả năng biến tấu trong nhiều món ăn độc đáo.
Tuy nhiên, ở những vùng đất này, quả bí mèo đen được trồng chủ yếu để lấy hạt, thay vì sử dụng phần thịt làm thực phẩm. Theo lời chia sẻ từ chị An, một người bán hạt bí mèo tại Hà Giang, chỉ sau khoảng 3 đến 4 tháng trồng trọt, bí mèo đen đã sẵn sàng cho việc thu hoạch. Cây phát triển mau lẹ và không đòi hỏi nhiều công chăm sóc, khiến nó trở thành sự lựa chọn tối ưu cho nguồn thu nhập của nông dân. Hạt bí mèo đen khi còn non mang màu trắng ngà, sau đó dần chuyển sang màu đen đậm khi chín, có kích thước lớn và hương vị thơm ngon quyến rũ hơn hẳn so với các loại hạt bí thông thường, làm nên sự khác biệt và độ đặc trưng không lẫn vào đâu được.
Trong không khí rộn ràng đón chào mùa lễ hội, hạt bí mèo đen với vị béo ngậy trở nên cực kỳ đắt khách, đặc biệt là vào những dịp cận Tết. Chị An, một người bán hạt bí mèo tại Hà Giang, không giấu nổi niềm tự hào khi nói về độ "hot" của sản phẩm này: "Hạt bí mèo đen luôn trong tình trạng 'cháy hàng'. Càng gần Tết, lượng khách tìm mua càng tăng vọt." Chị An tiết lộ rằng mình thậm chí phải thu mua hạt từ các hộ gia đình trong làng để đáp ứng nhu cầu nhập sỉ về các thành phố lớn, với cả hai hình thức là hạt chưa rang và hạt đã rang sẵn.
Tại thủ đô Hà Nội, anh Tuấn Anh cũng kinh doanh mặt hàng này và cho biết nguồn cung của anh đến từ những mối quan hệ tại Tuyên Quang. Anh bán hạt bí mèo thông qua trang cá nhân và mỗi năm đều "cháy hàng" vài tạ. Anh Tuấn Anh chia sẻ thêm, "Tôi không chỉ bán lẻ mà còn cung cấp sỉ. Giá của hạt bí mèo chưa rang là 200.000 đồng mỗi kg, trong khi đó, những hạt đã được rang sẵn có giá từ 250.000 đồng/kg. Vào những thời điểm cao điểm, giá cả có thể tăng lên tới 300.000 đồng/kg." Điều này không chỉ phản ánh nhu cầu tăng cao mà còn thể hiện giá trị kinh tế quan trọng mà hạt bí mèo đen mang lại cho người nông dân cũng như các nhà phân phối.
Trong bối cảnh thương mại điện tử ngày càng phát triển, hạt bí mèo đen được quảng cáo trên các nền tảng trực tuyến với thông điệp về chất lượng tự nhiên, không sử dụng chất nhuộm hay phẩm màu, làm tăng thêm tính hấp dẫn cho sản phẩm truyền thống này. Các nhà bán lẻ trực tuyến nhấn mạnh vào quy trình sản xuất thủ công, từ việc phơi khô đến rang chín, tuân thủ theo phương pháp truyền thống để đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm và giữ trọn vị thơm ngon tự nhiên, giúp người tiêu dùng tránh được các vấn đề sức khỏe như kích ứng ho khi ăn phải hạt bí chất lượng kém.
Mặt khác, thực trạng thị trường cũng ghi nhận sự xuất hiện của nhiều sản phẩm hạt bí mèo giá rẻ, nhưng lại là hàng loại 2, loại 3 với chất lượng không đảm bảo, hạt lép, rang không đều và có thể gây khét khi ăn. Đáng chú ý hơn là việc một số nơi cung cấp hạt bí trắng đã qua xử lý tẩm màu để mạo danh hạt bí mèo đen chất lượng cao. Trước tình hình này, người bán đưa ra lời khuyên cho người tiêu dùng, đặc biệt là chị em phụ nữ, nên tìm hiểu kỹ lưỡng nguồn gốc và uy tín của người bán, cũng như kiểm tra kỹ càng sản phẩm trước khi quyết định mua hàng, để tránh mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng, bảo vệ quyền lợi của bản thân.
