Quả trám là quả của cây trám, một loài thân gỗ mọc nhiều ở vùng núi và trung du phía Bắc nước ta. Cây trám thường ra hoa sớm vào tầm tháng 5 và mùa quả chín chính vụ từ tháng 10 đến tháng 12 hàng năm. Trái trám mọc trên cây cao, cây trưởng thành có khi cao đến 30m nên việc thu hoạch khá vất vả. Người dân vùng trám có một mẹo thu hoạch là đóng đinh sắt vào thân cây. Cây trám rất kỵ sắt nên sau khi đóng đinh khoảng 1 ngày quả trám sẽ rụng xuống. Khi thu hoạch hết trám, người dân lại nhổ đinh ra.
Quả trám lại chỉ có mỗi năm một vụ nên người người trông ngóng mùa trám, nhất là các bà nội trợ. Trám có 2 loại gồm trám đen và trám trắng. Trám trắng thường được thu hoạch sớm hơn. Quả trám trắng có vỏ màu xanh, khi chín ngả vàng. Quả trám đen có vỏ màu tím, khi chín vẫn màu tím nhưng được bao phủ bên ngoài một lớp phấn trắng.
Cả Y học cổ truyền và Y học hiện đại đều cho thấy ăn trám rất tốt cho sức khỏe. Theo y học cổ truyền, quả trám có vị chua, ngọt, chát, tính ấm, vào kinh phế, có tác dụng thanh nhiệt, sinh tân chỉ khát, giải độc, lợi hầu họng, không độc. Còn theo Y học hiện đại, trong 1 quả trám đen có chứa protid, chất béo, hydrat cacbon, beta- caroten, acid oleannolic, một số khoáng chất: Ca, K, P, Fe, Mg, Mn, Zn, Cu... và vitamin C, rất tốt cho sức khỏe.
Một số công dụng tuyệt vời của quá trám
Ngăn ngừa ung thư
Trong quả trám có chứa các hoạt chất chống oxy hóa alkaloid và flavonoid có tác dụng kháng khuẩn, kháng viêm, ngăn chặn sự tấn công của các gốc tự do. Vì thế, những người thường xuyên ăn trám có thể giảm nguy cơ mắc một số bệnh ung thư.
Cân bằng đường huyết
Trong quả trám có một loại tinh bột kháng tannin. Loại tinh bột này có tác dụng kiểm soát quá trình chuyển hóa đường vào máu đồng thời giảm kháng insulin. Nhờ đó, đường huyết ở những bệnh nhân tiểu đường sẽ được kiểm soát tốt. Do đó, quả trám cũng được xem là thực phẩm phù hợp với những bệnh nhân tiểu đường.
Tốt cho xương khớp
Quả trám có một nguồn vitamin và khoáng chất dồi dào, đặc biệt là canxi, rất tốt cho xương khớp. Thường xuyên loại quả này sẽ giúp cải thiện một số vấn đề về đau nhức xương khớp hoặc góp phần phòng ngừa loãng xương.
Tốt cho tiêu hóa
Ngoài những công dụng kể trên, quả trám còn là thực phẩm tốt cho hệ tiêu hóa của gia đình bạn. Loại quả này chứa chất xơ nên khi ăn vào sẽ giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn, góp phần phòng ngừa táo bón. Trong Đông Y, quả trám cũng được biết đến với công dụng trị chứng chướng bụng, khó tiêu.
Một số món ăn từ quả trám
Xôi trám đen
Xôi trám đen là món ăn nổi tiếng vừa dẻo, vừa thơm, ăn bùi, ngậy mà không ngấy.
Một chõ xôi vài cân gạo nếp cần có 1/3 là nhân trám. Để chuẩn bị có một chõ xôi nhân trám phải vo gạo nếp, ngâm gạo từ tối hôm trước, sáng hôm sau mới rửa hạt trám đổ ra nong. Sau khi om chín, trám đen được bóc lớp vỏ mỏng dính bên ngoài rồi tách hạt lấy phần cùi. Sau khi có đủ nhân trám mới xóc cùng gạo có thêm ít muối và cho vào chõ đun nhỏ lửa.
Xôi nếp đồ xong trộn cùi trám đảo đều, xôi từ màu trắng chuyển thành màu tím khá đẹp. Cũng có thể cùi trám được đảo qua mỡ kèm chút bột canh và nước mắm rồi mới đảo đều với xôi. Mùi thơm của nếp hòa quyện với mùi thơm của trám tạo mùi thơm kích thích vị giác.
Canh trám nấu gà
Đây là món ăn dễ chế biến và không cầu kỳ. Quả trám được hái về rửa sạch, thịt gà thái thành từng miếng vừa ăn. Phi gừng cho dậy mùi và cho trám cùng thịt gà vào xào khoảng 5-7 phút rồi đổ nước xăm xắp và hầm từ 25 đến 30 phút là cả trám và thịt gà đều đã chín nhừ. Khi canh đã chín, cho gia vị, một chút lá và củ kiệu tươi cùng mộc nhĩ đã ngâm nở, làm sạch. Đậy vung khoảng chừng 2 phút là có thể múc canh ra ăn được.
Khi múc canh lên bát, chúng ta sẽ thấy canh có nhiều màu khác nhau: màu vàng của quả trám, màu trắng vàng của thịt gà, màu xanh của lá, củ kiệu, màu tím thẫm của mộc nhĩ, màu vàng nghệ của gừng và mỡ gà. Nước canh rất trong cùng với vị ngọt của thịt gà lẫn vị hơi chua của quả trám, vị cay nhẹ của gừng và hương thơm của kiệu khiến người ăn khó quên.
Trám kho thịt, cá
Trám đen kho thịt hoặc cá là món được mong chờ trong mùa trám. Quả trám ngon nhất khi được đập dập cả hạt, cái nhân nằm dọc hạt trám sẽ ngấm ra thịt quả, rồi được kho kỹ với thịt ba chỉ... Vị chua chát quyện với miếng thịt nửa nạc nửa mỡ làm miếng cơm thêm ngon và đậm đà. Thịt không còn quá ngấy và béo, quả trám lúc đó hơi chát dịu, chua nhẹ, và ngậy, cái ngậy của thịt ba chỉ và nhân trám tiết ra.
