Quả vả có hình dáng bên ngoài tương tự quả sung nhưng kích thước lớn hơn đáng kể. Cây vả gốc ban đầu xuất phát từ miền Nam Trung Quốc, vùng núi Himalaya, và một số quốc gia Đông Nam Á. Tại Việt Nam, cây vả được coi là một đặc sản của vùng đất Cố đô Huế.
Tại Huế, cây vả thường được trồng trong các khu vườn, quanh các ngôi chùa, và trước cửa nhà để làm cảnh. Để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ hàng ngày, thành phố Huế có một khu vực trồng vả lớn tại huyện Phú Lộc. Mùa quả vả thường bắt đầu từ tháng 12 và kéo dài đến tháng 7 năm sau. Ngoài khoảng thời gian này, cây vẫn có thể ra trái nhưng số lượng ít và rải rác. Giống như quả sung, quả vả mọc thành từng chùm dài hàng chục quả từ gốc, hoặc mọc lẻ tẻ trên các cành cây không có lá.
Tại Huế, cây vả thường được trồng trong các khu vườn, quanh các ngôi chùa
Theo quan sát, khi còn xanh, quả vả chứa nhiều nhựa và nước, chỉ cần cắn thử đã cảm nhận được vị chua chát, khó nuốt. Khi chín, vả chuyển sang màu vàng nâu, có vị ngọt thanh mát và dịu nhẹ.
Từ quả vả, người dân xứ Huế có thể chế biến thành nhiều món đặc sản như vả trộn, ăn kèm nem lụi, bánh khoái, hến xúc bánh tráng... trong đó vả trộn đặc biệt nhất. Để làm vả trộn, người ta chọn những trái không quá già, ngâm với nước pha một ít muối và vài giọt chanh để giảm vị chát. Sau đó, vả được khứa thành từng lát mỏng theo hình tròn. Để thưởng thức vả trộn ngon, người dùng không cần đũa hay chén, mà thường bẻ bánh tráng nướng để xúc.
Từ một món ăn dân dã, trái vả đã chiếm trọn sự yêu thích của nhiều người và trở thành một nét đặc trưng riêng biệt của ẩm thực Huế.
Từ một món ăn dân dã, trái vả đã chiếm trọn sự yêu thích của nhiều người
Không chỉ biết cách biến quả vả thành các món ăn đặc sản thu hút du khách, tại Huế còn có những cơ sở chế biến quả vả thành loại trà độc đáo mang tên trà vả, rất phù hợp để thưởng thức trong những ngày hè oi ả.
"Cây vả ở Huế rất nhiều, trước đây quả thường rụng đầy nhưng gần đây, những món ngon từ trái vả đã thu hút du khách đến thưởng thức. Vả còn được bán đến nhiều tỉnh thành khác. Vì vậy, ở Huế đã xuất hiện nhiều vùng chuyên canh trồng vả để cung ứng cho thị trường. Vả cũng có thể được muối giống như sung, làm món ăn chống ngán trong các bữa cơm hàng ngày," bạn Hoàng Giang (ở Huế) chia sẻ.
Tại Huế, từ nhà hàng sang trọng đến quán ăn vỉa hè đều không thể thiếu các món ngon chế biến từ trái vả trong thực đơn. Nếu mua trực tiếp tại vườn, giá của loại quả này chỉ khoảng 20.000-30.000 đồng/kg, nhưng khi đến các thành phố lớn, giá của quả vả có thể tăng lên đến 70.000-80.000 đồng/kg. Loại quả này hiện cũng có sẵn tại các cửa hàng nông sản và trên các sàn thương mại điện tử.
Tại Huế, từ nhà hàng sang trọng đến quán ăn vỉa hè đều không thể thiếu các món ngon chế biến từ trái vả trong thực đơn
Để nâng cao hiệu quả kinh tế từ cây vả, nhiều doanh nghiệp trong tỉnh đã tích cực hỗ trợ người dân giống cây. Ngoài việc cung cấp giống, người dân còn nhận được sự hỗ trợ về phân bón, kỹ thuật trồng trọt, và cả những phương pháp chế biến để gia tăng giá trị cho quả vả.
Theo y học cổ truyền, quả vả có vị ngọt, giúp điều trị táo bón, kiết lỵ, trĩ, điều hòa chức năng ruột, lợi tiểu và rất phù hợp cho người ăn kiêng nhờ vào hàm lượng chất xơ cao và ít năng lượng. Các nghiên cứu khoa học đã chứng minh rằng, nhờ chứa nhiều chất xơ, quả vả có thể hỗ trợ hiệu quả trong việc giảm cân. Việc thường xuyên ăn quả vả hoặc uống trà từ quả vả sẽ giúp bạn cảm thấy no lâu, giảm thiểu cảm giác thèm ăn các thực phẩm nhiều dầu mỡ và chất béo.
