Trong cuộc sống gia đình, bố mẹ thường gặp phải những tình huống cần phải từ chối yêu cầu của con trẻ. Tuy nhiên, không ít bậc phụ huynh nhận thấy rằng, khi họ nói "không", trẻ em thường giả bộ không nghe hoặc phản ứng bằng cách khóc lóc, làm ầm ĩ.
Sự không vâng lời, đôi khi, có thể khiến bố mẹ cảm thấy khó chịu và dễ dàng bộc phát cảm xúc. Thực tế, việc chỉ trích trẻ đòi hỏi sự khéo léo và tinh tế từ phía người lớn.
Một chuyên gia giáo dục đã đề xuất "quy tắc 80/20" trong việc dạy dỗ con cái, tức là dành 20% cho lý trí và 80% cho sự đồng cảm, hoặc 20% cho chỉ trích và 80% cho sự khẳng định.
Khi đưa ra phê bình, bố mẹ nên có mục tiêu xây dựng rõ ràng, truyền đạt những giá trị tích cực và khuyến khích trẻ thay vì ngăn cản hay ràng buộc. Dưới đây là 5 phương pháp nuôi dạy con mà bố mẹ có thể áp dụng.
Sử dụng từ khẳng định thay vì phủ định
Trong giai đoạn trước 6 tuổi, việc nuôi dưỡng tính cách và thói quen tốt cho trẻ là cực kỳ quan trọng. Đây là thời điểm tuyệt vời để trẻ phát triển nhận thức về thế giới. Giáo dục trẻ có thể được thực hiện một cách nhẹ nhàng và hiệu quả, không cần phải quát mắng.
Trẻ em luôn mong muốn được công nhận và yêu thương, dù vẫn còn nhỏ. Việc khen ngợi khi trẻ thực hiện tốt sẽ góp phần xây dựng sự tự tin và khuyến khích thói quen tốt.
Thay vì sử dụng những lời khiển trách mạnh mẽ hay thường xuyên nói “không” và “đừng”, điều này có thể gây phản kháng, cha mẹ nên thể hiện mong muốn của mình một cách tích cực. Ví dụ, thay vì nói “Con không được xem TV nữa,” hãy nói “Mẹ sẽ cho con xem thêm 10 phút nữa rồi tắt TV, vì xem quá lâu sẽ không tốt cho mắt.” Cách này không chỉ giúp trẻ hiểu lý do mà còn tạo cảm giác tích cực hơn về việc tuân thủ.
Thay vì sử dụng những lời khiển trách mạnh mẽ hay thường xuyên nói “không” và “đừng”, điều này có thể gây phản kháng, cha mẹ nên thể hiện mong muốn của mình một cách tích cực
Đừng nói "không" quá thường xuyên
Con người có xu hướng phản kháng trước sự cấm đoán. Khi trẻ nhỏ nghe mẹ nói "đừng chạy", chúng lại càng muốn chạy. Những lệnh cấm lặp lại trở nên hấp dẫn, đặc biệt khi trẻ bước vào giai đoạn từ 2 tuổi trở lên, khi ý thức độc lập bắt đầu phát triển.
Việc thường xuyên sử dụng từ "không" có thể làm tăng tâm lý nổi loạn và giảm sự tự tin của trẻ. Tiến sĩ Montessori nhấn mạnh rằng sự phát triển của trẻ là một quá trình thử nghiệm, mà không phải lúc nào cũng hoàn hảo.
Cha mẹ không nên áp đặt quá nhiều quy tắc, miễn là trẻ không gây hại cho bản thân hoặc người khác. Trẻ em dưới 6 tuổi thích khám phá, và nếu bị cấm đoán quá mức, chúng có thể trở nên nhút nhát. Do đó, cân bằng giữa kỷ luật và tự do là điều cần thiết trong giáo dục trẻ.
Bố mẹ cần kiểm soát cảm xúc của mình và không nên vội vàng đổ lỗi cho trẻ khi xảy ra sự việc nào đó
Quan trọng là tránh thái độ phớt lờ hay thô lỗ, bởi cách nói "không" đơn giản có thể làm trẻ chú ý vào cảm xúc của bố mẹ hơn là vấn đề thực sự, dẫn đến tâm lý nổi loạn.
Nói "không" thường tạo ra bối cảnh tiêu cực và hạn chế sự phát triển suy nghĩ cũng như hành vi tốt của trẻ. Thay vào đó, cha mẹ nên tận dụng những khoảnh khắc tích cực khi trẻ làm tốt để khẳng định và động viên chúng. Khi cần nói "không", bố mẹ nên giữ tâm trạng điềm tĩnh, tránh kỷ luật trong lúc tức giận.
Tạo dựng một môi trường yêu thương và bao dung sẽ giúp trẻ học hỏi và điều chỉnh hành vi của mình. Theo triết gia Jaspers, mục tiêu giáo dục không phải là đổ lỗi mà là giúp trẻ hiểu các nguyên tắc và phát triển các phẩm chất tốt như tự giác, tự tin và độc lập.
Nói "không" thường tạo ra bối cảnh tiêu cực và hạn chế sự phát triển suy nghĩ cũng như hành vi tốt của trẻ
Sử dụng các quy tắc thay vì nói 'không' với trẻ
Chuyên gia khuyên rằng "Tình yêu có luật lệ là tình yêu khôn ngoan". Thay vì thường xuyên nói "không" mỗi khi trẻ mắc lỗi, các bậc phụ huynh nên thiết lập quy tắc ngay từ đầu để hướng dẫn hành vi của trẻ. Theo Tiến sĩ Maria Montessori, giai đoạn từ 3 đến 6 tuổi là thời điểm trẻ dễ uốn nắn nhất, do đó việc đặt ra các quy tắc là rất cần thiết.
Bố mẹ có thể áp dụng 6 nguyên tắc đơn giản:
1. Không hành xử thô lỗ hay khiếm nhã.
2. Không lấy đồ của người khác và biết giữ đồ của mình.
3. Đồ vật phải được đặt trở lại vị trí cũ.
4. Đối với đồ chơi công cộng, ai đến trước sẽ được sử dụng trước, người đến sau phải chờ.
5. Không làm phiền người khác.
6. Biết xin lỗi khi làm sai và yêu cầu người khác cũng xin lỗi.
Khi trẻ có những quy tắc và ranh giới này, chúng sẽ hiểu rõ về hành vi của mình và học cách chịu trách nhiệm về cảm xúc và thái độ.
Khi trẻ có những quy tắc và ranh giới này, chúng sẽ hiểu rõ về hành vi của mình và học cách chịu trách nhiệm về cảm xúc và thái độ
Trước khi đủ 6 tuổi, việc dạy trẻ thông qua hành động thường hiệu quả hơn lời nói
Khi trẻ lớn lên, khả năng quan sát và bắt chước sẽ ngày càng phát triển, khiến trẻ tự đưa ra những phán đoán riêng. Tất cả hành động và lời nói của bố mẹ đều được trẻ tiếp thu, vì vậy bố mẹ trở thành hình mẫu cho con.
Khi trẻ học nói, chúng sẽ bắt chước từ ngữ, giọng điệu từ bố mẹ, và điều này có thể dẫn đến việc trẻ nảy sinh những câu nói không phù hợp nếu gặp phải. Đây là minh chứng cho sức mạnh hấp thụ của trẻ, chúng dễ dàng tiếp nhận mọi điều xung quanh.
Khi trẻ không nghe lời, bố mẹ nên xem xét việc sử dụng hành động thay vì lời nói để hướng dẫn trẻ. Ví dụ, khi trẻ làm rối tung đồ chơi, bố mẹ có thể vừa dọn dẹp vừa dẫn dắt trẻ hiểu rõ hơn về hành động cần làm. Cách tiếp cận này có thể mang lại kết quả tích cực hơn qua những bài học từ thực tiễn.
