Trong ngày mùng 1 cuối cùng của năm cũ, gia chủ cần chú ý đến quy tắc bày hoa quả để hướng đón tài lộc và tránh những điều xui xẻo.
Nguyên tắc "Đông bình, Tây quả" trong thờ cúng
Vào ngày mùng 1, ngày rằm hàng tháng, truyền thống của các gia đình Việt là sắp xếp bày biện hương hoa và lễ vật trong lễ cúng thần linh và tổ tiên, nhằm mong một tháng mới đầy may mắn và hạnh phúc. Không chỉ là việc dâng hoa và trái cây, mà cách bày biện đúng cúng còn giúp gia chủ dễ "cầu được ước mong". Nguyên tắc quan trọng là tuân theo quy luật "Đông bình Tây quả".
Theo quan niệm dân gian truyền thống, bát hương được đặt ngay giữa bàn thờ, tượng trưng cho trung tâm, nơi tinh tú hội tụ. Hai bên của bát hương thường đặt đèn dầu hoặc nến. Mâm ngũ quả được đặt phía trước, còn bát hương đặt ở phía sau, theo hướng nhìn của người cúng, hướng về bàn thờ.
Các ông cha ngày xưa đã áp dụng nguyên tắc "Đông bình Tây quả" khi sắp xếp đĩa trái cây và lọ hoa trên ban thờ. Cách bày biện này chủ yếu dựa trên quy luật tự nhiên: Mặt trời mọc từ phía đông và lặn ở phía tây, cây cối thường phải đơm hoa trước khi kết trái. Vì vậy, trong lễ cúng, lọ hoa thường đặt ở phía đông, còn mâm ngũ quả đặt ở phía tây.
Cách xác định hướng trên bàn thờ thường được thực hiện như sau: Khi nhìn từ trong ban thờ ra ngoài, bên trái của ông bà (bên tả) thường được coi là phía đông, trong khi bên đối xứng (bên hữu) sẽ là phía tây.
Bàn thờ của gia tiên thường được đặt ở giữa căn nhà với hướng chủ yếu hướng nam. Bình hoa thường được đặt ở bên trái của bàn thờ (phía đông), trong khi đĩa trái cây được đặt ở bên phải (phía tây), điều này cũng giúp thuận tiện trong việc bày biện.
Thường người ta lựa chọn mâm ngũ quả - 5 loại quả trên bàn thờ tương ứng với 5 yếu tố của ngũ hành, bao gồm Kim - Mộc - Thủy - Hỏa - Thổ. Màu sắc của các loại quả thường tuân theo nguyên tắc ngũ hành, ví dụ như quả màu đỏ tượng trưng cho may mắn và phú quý; quả màu vàng đại diện cho sự sung túc...
Các loại quả thường được chọn để cúng bày trên bàn thờ bao gồm dưa hấu, thanh long, táo, đu đủ, sung, dứa, bưởi, cam, phật thủ... Gia chủ có thể tùy chọn loại quả phù hợp tùy thuộc vào điều kiện cụ thể của họ.
Ngoài các loại quả được dùng để cúng trên bàn thờ, cũng có những loại quả nên tránh sử dụng như quả lê, những loại quả có gai như sầu riêng, hoặc các loại quả giả, quả có mùi nồng, quả hỏng,...
Theo quan niệm phong thủy, cũng giống như với số lượng nhang, cắm hoa, bày quả trên bàn thờ, nên sử dụng những số lẻ như 1, 3, 5, 7, 9,... vì chúng mang năng lượng dương, tượng trưng cho sự may mắn. Ngược lại, những số chẵn như 2, 4, 6, 8, 10 nên tránh sử dụng vì chúng mang nhiều năng lượng âm và không may mắn.
