Loài cá được nói đến chính là cá bỗng, một đặc sản quý hiếm. Chúng có giá trị dinh dưỡng cao và là 1 trong 5 loại cá tiến vua xưa (cá bỗng, cá chiên, cá dầm xanh, cá anh vũ, cá lăng). Trước đây, cá bỗng thường chỉ được đồng bào dân tộc Tày ở Hà Giang chế biến vào mỗi dịp có khách quý hay những ngày lễ, Tết.
Loại cá này có màu xám thẫm, lưng màu đen hoặc xám lanh, nhạt dần về phía bụng, thịt chắc và dai hơn nhiều loại cá khác. Chúng thường được bà con chế biến thành 5 món, kể cả vây cá cũng được rang giòn ăn rất ngon và lạ miệng.
Những người lớn tuổi trong thôn cho biết, cá bống vốn là loài cá tự nhiên, sống ở các con sông lớn thuộc vùng núi phía Bắc như sông Gâm, sông Lô. Nhưng vài năm trở lại đây, các hộ đồng bào Tày bắt đầu đưa cá bỗng vào ao, nuôi theo phương pháp truyền thống của người Tày. Anh Hưng (41 tuổi, Hà Giang) chia sẻ: “Nuôi khoảng 10 năm cá bỗng mới bắt đầu sinh đẻ nhưng tỷ lệ sống thấp, chỉ khoảng 30 – 40%”.
Cá bỗng là một đặc sản quý hiếm có giá trị dinh dưỡng cao
Tuy nhiên, cá bỗng khá phù hợp với điều kiện tự nhiên và môi trường của Hà Giang. Bà con nơi đây nuôi quảng canh, tận dụng nguồn thức ăn có sẵn tại địa phương, cho ăn rau xanh như thân chuối băm nhỏ, lá sắn, rau, bèo. Theo lời anh Hưng thì để nuôi được cá bỗng đòi hỏi nguồn nước sạch và nguồn nước suối chảy liên tục.
Trong ao gia đình anh Hưng hiện duy trì khoảng hơn 100 con cá có tuổi 2 – 5 năm. Anh cho biết cá phải đạt đủ thời gian nuôi tối thiểu 2 năm và đạt trọng lượng trên 2kg mới có thể bán. Giá dao động khoảng 250.000 – 300.000 đồng/kg. Thu nhập bình quân của anh Hưng mỗi năm khoảng 200 triệu đồng lợi nhuận từ việc nuôi cá bỗng.
Huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang hiện có khoảng 100 hộ gia đình phát triển mô hình nuôi cá bỗng thương phẩm theo hướng hàng hoá, mỗi năm cá hộ có thu nhập từ 90 triệu đồng đến 300 triệu đồng tuỳ vào số lượng cá đạt chuẩn được bán ra thị trường. Tháng 5/2021, tỉnh Hà Giang đã được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn) cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00105 cho sản phẩm cá bỗng Hà Giang.
Nghề nuôi cá bỗng đem lại thu nhập đều đặn cho nông dân
Bên cạnh Hà Giang thì mô hình nuôi cá bỗng được phát triển trong những năm gần đây ở một số tỉnh miền núi như Yên Bái, Thanh Hoá, Hoà Bình, nơi có nguồn nước mát, sạch.
Gia đình ông Hà Văn Khường (Quan Hoá, Thanh Hoá) đã bắt đầu nuôi cá bỗng từ năm 1996. Hiện tại mỗi năm ông xuất bán 8 vạn con cá giống. Cùng với bán cá giống và cá thịt, bình quân mỗi năm gia đình ông thu nhập được từ 300 – 350 triệu đồng/năm.
