Rằm tháng 5 âm lịch (tức ngày 15/5 âm lịch hàng năm) không phải là một lễ lớn như Rằm tháng Giêng hay Rằm tháng Bảy, Rằm tháng Tám nhưng lại là thời điểm mang ý nghĩa quan trọng trong đời sống tâm linh và sinh hoạt dân gian người Việt.
Tháng 5 âm lịch là tháng Cửu độc tức có 9 ngày độc thì ngày 15 cũng là 1 trong số 9 ngày "độc nhật" đó.
1. Vì sao Rằm tháng 5 lại là ngày độc?
Tháng 5 âm lịch thường là thời điểm nắng nóng cực điểm trong năm, là giai đoạn nắng nóng mạnh mẽ đầu mùa. Giai đoạn này cũng là lúc dịch bệnh, côn trùng, sâu bọ phát triển mạnh, ảnh hưởng đến sức khỏe và mùa màng. Dân gian gọi đây là “tháng cửu độc” (9 ngày độc), hàm ý những nguy cơ tiềm ẩn về cả thể chất và tinh thần.
Rằm – tức ngày giữa tháng, là khi mặt trăng tròn đầy nhất, mang tính âm cực vượng. Vì vậy, ngày Rằm tháng 5 trở thành điểm hội tụ mạnh của năng lượng âm dương. Do đó người xưa cho rằng cần giữ tâm tịnh, hành thiện và kiêng kỵ đúng mực để tránh xui rủi, đón lành.
Ngày rằm và mùng 1 hàng tháng là thời điểm có thay đổi lớn trong chu kỳ mặt trăng, có thể có ảnh hưởng tiêu cực tới sức khỏe, tinh thần. Ngày rằm tháng 5 với đặc tính như trên lại càng trở thành ngày rằm đặc biệt so với các ngày rằm khác.
2. Những điều nên làm trong ngày Rằm tháng 5 âm lịch
2.1 Dâng lễ, thắp hương tạ ơn tổ tiên: Dù không phải lễ trọng, nhưng người xưa vẫn thường làm mâm cơm chay hoặc mặn dâng lên bàn thờ gia tiên để tỏ lòng thành kính. Việc thắp hương không cần cầu kỳ, nhưng cần thực hiện với tâm thành, nhằm tưởng nhớ công đức tổ tiên và cầu mong gia đạo yên ấm. Người xưa thắp hương rằm cầu xin bình an may mắn, mong vượt qua những biến động trong chu kỳ mặt trăng. Ngày rằm tháng 5 âm là ngày cửu độc nên càng được xem trọng việc thắp hương, nương dựa vào phúc lộc tổ tiên.
2.2 Ăn chay, làm việc thiện: Rằm là thời điểm thích hợp để ăn chay, niệm Phật, hành thiện. Đặc biệt trong tháng 5 nắng nóng nên con người dễ vướng bệnh tật và nóng giận, việc ăn chay giúp thanh lọc cơ thể, giảm bớt sát khí, giữ tâm an lành. Người xưa tin rằng: “Tâm tịnh thì cảnh tịnh”, giữ lòng hướng thiện trong ngày Rằm sẽ mang lại nhiều may mắn.
2.3 Dọn dẹp, thanh lọc không gian sống: Rằm tháng 5 là lúc nên tổng dọn nhà cửa, sân vườn, gác bếp… để loại bỏ khí xấu tích tụ, giúp giảm thiểu sự khó chịu bởi nắng nóng của thời tiết. Có thể dùng lá bưởi, sả, ngải cứu đun nước lau dọn – đây là cách dân gian xua đuổi tà khí, thanh tẩy không gian sống. Nhiều gia đình cũng chọn ngày này để thay nước bể cá, chùi rửa bàn thờ, bày biện lại khu vực thờ cúng trang nghiêm.
2.4 Tắm nước lá để trừ tà, giải nhiệt: Theo kinh nghiệm dân gian, việc nấu nước các loại lá như sả, bưởi, tía tô, kinh giới… để tắm trong ngày Rằm tháng 5 giúp xua đi độc khí, hạ hỏa, thanh lọc cơ thể.
3. Những điều nên tránh trong ngày Rằm tháng 5 âm lịch
Kiêng nói lời xui, cãi vã: Ngày Rằm vốn mang tính tâm linh, là thời điểm nên giữ tâm thanh tịnh. Người xưa dặn: “Lời nói ngày Rằm như gió đẩy thuyền, tốt thì đi xa, xấu thì đắm thuyền” – hàm ý rằng lời ác khẩu có thể gây hậu họa. Tránh cãi vã, chửi mắng, nói xấu người khác để không tạo nghiệp trong ngày đặc biệt này.
Kiêng sát sinh: Việc sát sinh trong ngày Rằm nói chung đều bị xem là điều không may, làm động linh khí trong nhà. Rằm tháng 5 lại càng cần kiêng kỵ hơn vì tháng này vốn được xem là tháng “độc”. Nếu cần thiết phải dùng thực phẩm mặn, nên chuẩn bị từ hôm trước hoặc chọn hình thức mua sẵn để hạn chế sát sinh.
Không nên đi đêm, đến nơi âm khí: Người xưa quan niệm rằng ngày Rằm âm khí vượng, đặc biệt vào buổi tối. Vì vậy, hạn chế đến những nơi u ám như nghĩa trang, nhà hoang, hoặc đi đường vắng vào ban đêm – nhất là với phụ nữ mang thai hoặc người yếu vía.
Tránh để hương tắt giữa chừng: Nếu thắp hương gia tiên hoặc thần linh trong ngày Rằm, hãy chắc chắn nén hương cháy liên tục, không tắt nửa chừng. Theo tâm linh, việc hương tắt đột ngột được cho là điềm không may hoặc thể hiện sự không thành tâm.
Những lời dặn của người xưa thường là để giúp con cháu sống có lễ, có đức và ý thức giữ gìn truyền thống, thêm cẩn trọng để hòa hợp cùng thiên nhiên, tránh được hệ quả xấu bởi những biến động từ tự nhiên. Những lưu ý trong ngày Rằm tháng 5 không chỉ mang yếu tố tâm linh, mà còn phản ánh triết lý sống nhân hậu, hướng thiện và gần gũi với thiên nhiên. Biết sống đúng – sống sạch – sống thiện trong những ngày như Rằm tháng 5, cũng là cách gieo những hạt giống bình an cho chính mình và người thân yêu, tránh sa vào những mê tín như đốt hóa tiền mã, khấn vái làm lễ cúng linh đình tốn kém.
*Thông tin tham khảo chiêm nghiệm
