Thói quen ăn uống hàng ngày không chỉ ảnh hưởng đến vóc dáng mà còn quyết định trực tiếp tới nguy cơ mắc các bệnh mãn tính, đặc biệt là ung thư. Theo nhiều nghiên cứu y học mới nhất, một số hương vị quen thuộc trong bữa ăn lại vô tình trở thành “nguồn sống” lý tưởng cho tế bào ung thư. Điều đáng nói là không ít người Việt đang tiêu thụ những vị này hằng ngày mà không hề hay biết mình đang “tiếp tay” cho ung thư phát triển.
1. Vị béo ngậy từ thực phẩm nhiều dầu mỡ: Kẻ kích hoạt viêm và tế bào bất thường
Những món ăn chiên rán như thịt ba chỉ nướng, khoai tây chiên, gà rán giòn rụm… luôn hấp dẫn cả trẻ em lẫn người lớn. Tuy nhiên, theo công bố của Viện nghiên cứu y khoa Trung Quốc vào tháng 5/2024, thực đơn giàu chất béo bão hòa không chỉ gây rối loạn chuyển hóa mà còn làm suy yếu hệ miễn dịch – điều kiện lý tưởng cho các tế bào ung thư phát triển âm thầm.
Chế độ ăn nhiều dầu mỡ làm biến đổi hệ vi sinh vật đường ruột, khiến cơ thể giải phóng các axit amin kích thích tế bào T ức chế miễn dịch – một phản ứng làm giảm khả năng tiêu diệt các tế bào đột biến. Về lâu dài, đây chính là tác nhân khởi phát viêm nhiễm mãn tính và hình thành khối u.
Bác sĩ Dương Hạo – chuyên gia dinh dưỡng tại Thượng Hải – khuyến cáo, mỗi người chỉ nên ăn tối đa 25g chất béo mỗi ngày. Thay vì đồ chiên rán, hãy ưu tiên các phương pháp chế biến như hấp, luộc, hầm để bảo vệ đường ruột và giảm thiểu nguy cơ tích tụ độc tố.
2. Vị ngọt đậm của đường tinh luyện: “Chất xúc tác” cho ung thư vú, gan và tụy
Đường – đặc biệt là các loại đường tinh luyện có trong bánh kẹo, nước ngọt có gas, trà sữa – đang trở thành “người bạn thân thiết” của tế bào ung thư. Các nghiên cứu dịch tễ học tại Mỹ và châu Âu đã nhiều lần khẳng định: mức tiêu thụ đường cao có mối liên hệ chặt chẽ với tỷ lệ mắc ung thư vú, ung thư gan và ung thư tụy.
Cụ thể, nghiên cứu công bố trên Current Developments in Nutrition (2022) cho biết, phụ nữ uống trên 1 ly đồ uống có đường mỗi ngày có nguy cơ mắc ung thư gan cao hơn 78% so với người không sử dụng. Đường không chỉ làm tăng nguy cơ kháng insulin – một trong những nguyên nhân gây tiểu đường – mà còn thúc đẩy phản ứng viêm và rối loạn hormone, từ đó nuôi dưỡng các tế bào dị biệt.
Một ly trà sữa hay lon nước ngọt tưởng chừng vô hại, nhưng lại chứa từ 30–50g đường, vượt xa khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO): chỉ nên dùng tối đa 25g đường mỗi ngày.
3. Vị mặn đậm từ muối và thực phẩm muối chua: Tác nhân âm thầm phá hủy dạ dày
Nếu vị béo và ngọt thường được giới trẻ ưa chuộng thì vị mặn lại gắn bó với bữa cơm truyền thống của nhiều gia đình Việt. Từ cá kho mặn, thịt rim mắm đến dưa muối, cà muối – những món ăn quen thuộc này lại đang bị cảnh báo là tác nhân hàng đầu gây ung thư dạ dày.
Theo “Hướng dẫn phòng ngừa ung thư tiêu hóa” do Hiệp hội Ung thư Trung Quốc ban hành năm 2023, chế độ ăn nhiều muối có thể làm tổn thương niêm mạc dạ dày, tạo điều kiện cho vi khuẩn Helicobacter pylori phát triển mạnh – đây là loại vi khuẩn liên quan trực tiếp đến nguy cơ hình thành khối u dạ dày.
Phân tích tổng hợp từ 26 nghiên cứu quốc tế cũng cho thấy, những người tiêu thụ nhiều muối có nguy cơ mắc ung thư dạ dày cao hơn 25% so với nhóm ăn nhạt. Đặc biệt, người châu Á – vốn có thói quen ăn mặn – là nhóm dễ bị tổn thương nhất.
WHO khuyến nghị lượng muối tiêu thụ không nên vượt quá 5g mỗi ngày, tương đương một thìa cà phê. Tuy nhiên, khảo sát thực tế tại Việt Nam cho thấy mức tiêu thụ trung bình thường gấp đôi, thậm chí gấp ba lần con số này.
Ăn uống đúng cách để phòng ngừa ung thư: Những nguyên tắc vàng cần ghi nhớ
Để chủ động ngăn ngừa ung thư, các chuyên gia dinh dưỡng và y tế khuyến nghị nên điều chỉnh khẩu phần ăn theo hướng lành mạnh, cân bằng:
- Tăng cường rau xanh và trái cây tươi: Ít nhất 400g/ngày để bổ sung chất chống oxy hóa và chất xơ.
- Chọn thực phẩm giàu chất béo không bão hòa: Như cá hồi, quả bơ, dầu ô liu giúp kháng viêm và bảo vệ tế bào.
- Bổ sung protein lành mạnh: Từ thịt trắng, đậu nành, trứng, sữa ít béo thay vì thịt chế biến sẵn.
- Hạn chế thực phẩm nướng, chiên, xông khói: Đây là nguồn sinh ra nhiều hợp chất gây ung thư như acrylamide, nitrosamine.
- Uống trà xanh mỗi ngày: Polyphenol trong trà có tác dụng ức chế quá trình đột biến tế bào.
- Kiểm soát lượng muối, đường và dầu ăn: Càng gần với khuyến cáo của WHO, nguy cơ càng thấp.
Không phải ai cũng có thể phòng tránh hoàn toàn ung thư, nhưng việc kiểm soát chế độ ăn uống là cách hiệu quả để giảm nguy cơ từ sớm. Nhận diện và cắt giảm ba vị “khoái khẩu” của tế bào ung thư – vị béo, vị ngọt đậm và vị mặn – là bước khởi đầu quan trọng để bảo vệ sức khỏe lâu dài cho chính bạn và người thân.
