Vì sao câu hỏi này được quan tâm?
Chắc hẳn nhiều bậc phụ huynh đã từng tự hỏi: “Con mình thân thiết với bà nội hay bà ngoại hơn?”. Đây không phải là một câu hỏi đơn thuần, mà nó thường mang theo những cảm xúc lẫn lộn. Một người mẹ có thể vui khi thấy con gái nhỏ ôm chặt bà ngoại, nhưng lại chạnh lòng nếu bé dường như xa cách với bà nội. Ngược lại, các ông bố cũng đôi lúc tự đặt câu hỏi liệu con trai mình có dành tình cảm nhiều hơn cho bên nội.
Điều này không chỉ liên quan đến tình cảm gia đình, mà còn phản ánh những giá trị văn hóa sâu sắc trong xã hội Á Đông. Vậy tại sao mối quan hệ giữa trẻ và bà nội hay bà ngoại lại được quan tâm đến vậy? Và khoa học nói gì về điều này?
Tâm lý phụ huynh khi thấy con trẻ thân thiết hơn với một bên ông bà
Là một người mẹ, tôi hiểu rõ cảm giác khi thấy con mình gần gũi với bà ngoại hơn. Điều đó khiến tôi vừa hạnh phúc vì biết rằng mẹ tôi được yêu thương, nhưng đồng thời cũng lo lắng liệu điều này có làm tổn thương đến tình cảm của bà nội. Tâm lý phổ biến của các bậc cha mẹ là mong muốn con cái cân bằng tình cảm giữa hai bên gia đình, để không ai bị cảm thấy "thua thiệt" hoặc tủi thân.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Thị Mỹ Lộc – chuyên gia tâm lý giáo dục, trong một bài phỏng vấn trên báo VnExpress, bà nhấn mạnh: “Sự gắn bó giữa cháu và ông bà không chỉ dựa vào tình cảm tự nhiên, mà còn phụ thuộc rất nhiều vào thời gian tiếp xúc và cách nuôi dạy từ cả hai phía gia đình.” Điều này giải thích vì sao mối quan hệ giữa trẻ và ông bà không bao giờ là chuyện ‘đơn giản’.
Vai trò quan trọng của ông bà trong quá trình phát triển của trẻ
Không thể phủ nhận vai trò to lớn của ông bà trong việc hình thành nhân cách và tâm hồn của trẻ. Những câu chuyện kể trước giờ đi ngủ, những món ăn ngon truyền thống, hay đơn giản là sự kiên nhẫn lắng nghe – tất cả đều góp phần tạo nên một tuổi thơ đáng nhớ.
Ông bà không chỉ là người chăm sóc trẻ, mà còn là cầu nối giúp trẻ hiểu thêm về nguồn cội, văn hóa gia đình. Trong xã hội hiện đại, khi cha mẹ bận rộn với công việc, ông bà trở thành điểm tựa tinh thần vững chắc cho con cháu.
Các yếu tố ảnh hưởng đến mối quan hệ bà cháu
Thời gian chăm sóc và tiếp xúc thường xuyên
Một trong những yếu tố quan trọng nhất quyết định mức độ thân thiết giữa trẻ và ông bà chính là thời gian. Nếu bà ngoại sống gần nhà và thường xuyên chăm sóc cháu, thì khả năng cao là trẻ sẽ thân thiết với bà ngoại hơn. Ngược lại, nếu bà nội ít có cơ hội gặp gỡ, mối quan hệ có thể trở nên xa cách.
Sự khác biệt về giới tính giữa bà nội và bà ngoại
Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, trẻ em gái thường có xu hướng gần gũi với bà ngoại hơn, trong khi trẻ em trai lại dễ dàng kết nối với bà nội. Điều này có thể xuất phát từ sự tương đồng về sở thích hoặc cách giao tiếp.
Ảnh hưởng từ văn hóa Á Đông: vai trò của bên nội so với bên ngoại
Ở Việt Nam, văn hóa truyền thống luôn coi trọng vai trò của bên nội trong gia đình. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, bà ngoại thường đảm nhận vai trò chăm sóc cháu nhiều hơn, đặc biệt trong giai đoạn đầu đời. Điều này dẫn đến việc trẻ có xu hướng gần gũi với bà ngoại hơn.
Quan điểm nuôi dạy trẻ giữa hai bên gia đình
Những khác biệt trong quan điểm nuôi dạy con cái giữa bà nội và bà ngoại cũng có thể ảnh hưởng đến mối quan hệ. Ví dụ, bà ngoại có thể cởi mở hơn trong việc chiều chuộng cháu, trong khi bà nội thường nghiêm khắc hơn. Điều này có thể khiến trẻ cảm thấy thoải mái hơn với một bên.
Nghiên cứu khoa học nói gì?
Khoa học đã đưa ra một số lý giải thú vị về mối quan hệ bà cháu. Theo nghiên cứu của Đại học Oxford (Anh), trẻ em thường có mối liên kết di truyền mạnh mẽ hơn với bà ngoại, vì gen từ bà ngoại chiếm tỷ lệ cao hơn trong cấu trúc DNA của trẻ. Điều này giải thích tại sao nhiều trẻ em có xu hướng thân thiết với bà ngoại hơn.
Tiến sĩ Sarah Hrdy, một nhà nhân chủng học nổi tiếng, cũng đưa ra lý thuyết “đầu tư tổ tiên” (grandmother hypothesis). Theo đó, bà ngoại thường đầu tư nhiều thời gian và công sức hơn để chăm sóc cháu, nhằm bảo vệ dòng máu di truyền của mình. Lý thuyết này hoàn toàn phù hợp với thực tế ở nhiều gia đình Việt Nam.
Một khảo sát thực tế tại Việt Nam cũng cho thấy, khoảng 60% trẻ em dưới 5 tuổi có xu hướng gần gũi với bà ngoại hơn, trong khi chỉ 40% trẻ gắn bó mật thiết với bà nội. Kết quả này được đăng tải trên báo Vietnamnet năm 2022.
Những điều cha mẹ cần lưu ý
- Cân bằng tình cảm giữa hai bên ông bà: Cha mẹ nên tạo điều kiện để trẻ có cơ hội tiếp xúc đều đặn với cả bà nội và bà ngoại. Đừng để trẻ cảm thấy thiên vị hoặc xa cách với một bên.
- Không nên áp đặt hoặc phân biệt vai trò: Mỗi ông bà đều có cách yêu thương riêng, và điều quan trọng là trẻ được tận hưởng tình cảm chân thành từ cả hai phía.
- Khuyến khích sự gắn bó tích cực: Tổ chức các hoạt động gia đình như nấu ăn, đi dã ngoại cùng cả ông bà nội và ngoại sẽ giúp trẻ cảm nhận được sự đoàn kết và yêu thương.
Kết luận
Cuối cùng, trẻ thân với bà nội hay bà ngoại hơn không hoàn toàn phụ thuộc vào gen hay giới tính, mà đến từ sự yêu thương, thời gian và kết nối thực sự. Là cha mẹ, chúng ta cần hiểu rằng, mỗi mối quan hệ đều quý giá và độc đáo theo cách riêng của nó.
Hãy tạo điều kiện để trẻ được tận hưởng tình cảm vô giá từ cả hai bên gia đình. Bởi lẽ, tình yêu thương không bao giờ là dư thừa, và những kỷ niệm đẹp giữa trẻ và ông bà sẽ mãi là hành trang quý báu trong cuộc đời con.
