Vì sao Tết Hàn thực lại ăn bánh trôi bánh chay? Có nên cúng bánh trôi bánh chay nhiều màu trên ban thờ?

Tết Hàn thực ngày 3/3 âm có nguồn gốc từ một tích xưa ở Trung Quốc. Hàn thực nghĩa là ăn đồ lạnh.

Thời Xuân Thu, vua Tấn Văn Công nước Tấn, gặp loạn phải bỏ nước lưu vong. Ông may mắn có hiền sĩ Giới Tử Thôi theo vua giúp đỡ mưu kế. Một hôm, trên đường lánh nạn, lương thực cạn, Giới Tử Thôi đã lén cắt miếng thịt đùi nấu dâng lên vua. Sau đó vua mới biết nên cảm kích vô cùng. Giới Tử Thôi theo phò Tấn Văn Công trong mười chín năm trời, cùng nhau trải nếm bao nhiêu gian truân nguy hiểm. Nhưng khi Tấn Văn Công giành lại được ngôi báu trở về làm vua nước Tấn, phong thưởng rất hậu cho những người có công trong khi tòng vong lại quên mất  Giới Tử Thôi.Giới Tử Thôi cũng không oán giận gì, nghĩ mình làm được việc gì, cũng là cái nghĩa vụ của mình, chớ không có công lao gì đáng nói. Do đó ông về quê nhà đưa mẹ lên núi Điền Sơn ở ẩn. 

Tấn Văn Công về sau nhớ ra, cho người đi tìm nhưng Giới Tử Thôi không chịu rời Điền Sơn ra lĩnh thưởng. Tấn Văn Công đã hạ lệnh đốt rừng, ý muốn thúc ép Giới Tử Thôi phải ra, nhưng ông nhất định không chịu tuân mệnh, rốt cục cả hai mẹ con ông đều chết cháy. Vua hối hận và thương xót đã lập miếu thờ và ra lệnh thiên hạ kiêng đốt lửa 3 ngày, chỉ ăn độ nguội từ mồng 3 tháng 3 đến mồng 5 tháng 3 Âm lịch hàng năm.

Ở Việt Nam, tết Hàn thực cũng diễn ra vào 3/3 nhưng gắn liền với sự tích bánh trôi bánh chay. Người người nhà nhà làm bánh trôi bánh chay cúng gia tiên thần phật. Gần ngày 3/3 còn có 6/3 là ngày giỗ Hai Bà Trưng và 10/3 giỗ tổ Vua Hùng. Bánh trôi bánh chay cũng gợi nhớ sự tích trăm trứng của mẹ Âu Cơ. Bởi thế ở Việt Nam dù không kiêng củi lửa bếp lửa như Trung Quốc trong ngày này nhưng sẽ làm bánh trôi bánh chay và cúng đơn giản với đồ chay là chính để thể hiện sự thanh tịnh, nhớ ơn tổ tiên nguồn cội. Ở Việt Nam ngày 3/3 còn gọi là Tết bánh trôi bánh chay.

Cúng bánh trôi bánh chay nhiều màu hay nên cúng màu trắng?

Bánh trôi bánh chay của Việt Nam xưa chỉ có bột nếp trắng, bên trong nhân đỗ hoặc nhân đường. Bánh trôi bánh chay còn thể hiện cho người phụ nữ Việt Nam tấm lòng thanh khiết trắng trong, ba chìm bảy nổi nhưng không làm mất đi bản chất tốt đẹp của mình.

Ngày nay khi đời sống phát triển hơn, nhiều người thích sáng tạo bánh trôi bánh chay nhiều màu sắc trồng đẹp mắt.

Tuy nhiên thờ cúng dịp 3/3 mang ý nghĩa thắp hương tưởng nhớ tổ tiên và ăn đồ nguội không cầu kỳ lễ vật và thể hiện sự trong sáng, thanh tịnh.

Bởi thế khi thắp hương nên thắp hương bánh trôi bánh chay vỏ trắng truyền thống để thể hiện sự trang trọng trong thờ cúng, còn việc bày mâm cỗ và thưởng thức bánh trôi bánh chay nhiều màu. Tất nhiên điều đó cũng tùy thuộc vào niềm tin tâm linh của mỗi người .

*Thông tin mang tính tham khảo chiêm nghiệm