Cá lớn ăn thịt – "ổ chứa" thủy ngân tiềm ẩn
Những loại cá kích thước lớn như cá ngừ đại dương, cá mập, cá kiếm hay cá thu vua thường sống lâu năm ở tầng cao trong chuỗi thức ăn biển. Điều này khiến chúng dễ tích tụ lượng lớn thủy ngân – một kim loại nặng cực độc với sức khỏe con người.
Thủy ngân tồn tại trong cá ở dạng methyl-thủy ngân, một chất có khả năng gây hại đến hệ thần kinh, gan, thận và đặc biệt nguy hiểm với phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ. Nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra mối liên hệ giữa việc tiêu thụ nhiều thực phẩm chứa thủy ngân với nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng và các rối loạn chuyển hóa.
Mặc dù những loại cá này có giá trị dinh dưỡng cao, nhưng chính vì khả năng tích tụ kim loại nặng nên các tổ chức y tế đều khuyến cáo chỉ nên ăn với tần suất giới hạn – khoảng 1–2 lần mỗi tháng và mỗi lần không vượt quá 100 gram.
Cá biển đông lạnh lâu – dầu mỡ biến chất, sinh độc tố
Ở nhiều chợ truyền thống hay siêu thị nhỏ, không khó để bắt gặp các loại cá biển đông lạnh được bày bán với giá rất “mềm”. Nhưng điều đáng lo ngại là không phải ai cũng kiểm soát được thời gian bảo quản của những sản phẩm này.
Cá biển khi để quá lâu, đặc biệt nếu quá trình rã đông – đông lại lặp đi lặp lại sẽ làm các acid béo không bão hòa trong cá bị oxy hóa. Kết quả là cá có mùi khét, vị tanh nồng, thậm chí đổi màu vàng, thâm sạm. Khi nấu, những loại cá này có thể sản sinh các chất oxy hóa không mong muốn, làm tăng viêm trong cơ thể và tiềm ẩn nguy cơ ung thư nếu tiêu thụ nhiều lần.
Do đó, nếu chọn mua cá đông lạnh, bạn nên ưu tiên sản phẩm có bao bì kín, rõ hạn sử dụng và bảo quản đúng chuẩn nhiệt độ lạnh sâu. Khi rã đông, cá phải có màu sắc tự nhiên, không có mùi lạ hay nhớt bất thường. Tốt nhất là hãy mua cá tươi sống hoặc đông lạnh trong thời gian ngắn để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.
Cá muối, cá khô – chứa nhiều chất bảo quản và nguy cơ nấm mốc
Những loại cá khô, cá muối được ưa chuộng vì tiện lợi, dễ bảo quản và giá thành hợp lý. Tuy nhiên, đây lại là nhóm thực phẩm được nhiều nghiên cứu cảnh báo có liên quan đến các bệnh ung thư vùng đầu cổ, đặc biệt là ung thư vòm họng.
Nguyên nhân chính nằm ở quá trình chế biến và bảo quản. Khi cá được ướp muối, phơi sấy hoặc xông khói ở nhiệt độ không chuẩn, các hợp chất nitrosamine – chất có khả năng gây ung thư – có thể hình thành. Thêm vào đó, nếu cá được phơi sấy trong môi trường ẩm thấp, không sạch sẽ, rất dễ xuất hiện nấm mốc tạo aflatoxin – một độc tố đã được chứng minh là có liên quan tới ung thư gan.
Cá khô cũng thường được xử lý với chất bảo quản nhằm tăng thời hạn sử dụng và giữ màu sắc bắt mắt. Việc ăn cá khô không rõ nguồn gốc hoặc sử dụng lâu dài có thể khiến cơ thể tích lũy dần các chất độc hại, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe.
Vậy nên ăn cá thế nào mới đúng?
Không thể phủ nhận giá trị dinh dưỡng của cá đối với sức khỏe. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn, bạn nên lưu ý những điều sau:
- Ưu tiên cá tươi, có nguồn gốc rõ ràng: mắt trong, mang đỏ tươi, thân cá săn chắc, không nhớt.
- Tránh mua cá đã rã đông nhiều lần hoặc cá đông lạnh không có bao bì, thông tin đầy đủ.
- Hạn chế sử dụng cá muối, cá khô thường xuyên. Nếu có dùng, hãy chọn sản phẩm uy tín và ăn với lượng rất ít.
- Với cá biển lớn, chỉ nên ăn không quá 1–2 lần mỗi tháng để tránh tích tụ thủy ngân.
- Ưu tiên cá có kích thước nhỏ như cá trích, cá mòi, cá thu nhỏ – giàu omega-3 và ít kim loại nặng.
- Khi chế biến, nên hấp, luộc, áp chảo nhẹ thay vì nướng cháy hay chiên kỹ để giảm sinh độc tố.
“Cá nào cũng tốt” – điều đó không còn đúng trong thế giới hiện đại khi vấn đề ô nhiễm môi trường và chế biến công nghiệp ảnh hưởng lớn đến chất lượng thực phẩm. Là người tiêu dùng thông minh, bạn không chỉ cần biết cách lựa chọn cá tươi ngon mà còn phải cân nhắc kỹ trước những món ăn tưởng rẻ mà “đắt” về hậu quả lâu dài. Ăn cá đúng cách sẽ là chiếc “chìa khóa vàng” cho một sức khỏe bền lâu và an toàn cho cả gia đình.
