Tính cách của trẻ em được hình thành từ nhiều yếu tố khác nhau, trong đó có sự tác động mạnh mẽ từ môi trường gia đình, những trải nghiệm xã hội và quá trình giáo dục. Nếu trẻ thể hiện những hành vi không phù hợp trước 6 tuổi, cha mẹ cần tìm kiếm các phương pháp thích hợp để điều chỉnh và hướng dẫn trẻ phát triển tích cực hơn.
Thiếu tôn trọng đối với người lớn tuổi
Một số trẻ em có thể đã quen với việc trở thành trung tâm chú ý, dẫn đến những hành vi không tôn trọng người lớn tuổi. Nếu không được điều chỉnh kịp thời, trẻ có thể hình thành suy nghĩ rằng mọi người xung quanh phải phục vụ theo ý muốn của mình. Khi trẻ bị nuông chiều quá mức và không nhận thức rõ ràng về ranh giới trong các mối quan hệ, điều này có thể dẫn đến sự phát triển của tính cách ích kỷ, thiếu thấu cảm và khả năng tương tác xã hội kém.
Trẻ có thể gặp trở ngại trong việc thiết lập mối quan hệ với bạn bè cũng như trong việc tương tác với giáo viên và những người lớn khác. Khi trẻ không biết tôn trọng người khác, chúng có thể bị xa lánh, dẫn đến cảm giác cô đơn và thiếu tự tin. Thêm vào đó, hành vi này còn có thể gây ra căng thẳng trong gia đình và tạo ra mâu thuẫn.
Để giúp trẻ nhận thức được tầm quan trọng của phép lịch sự và sự kính trọng, cha mẹ cần cung cấp những hướng dẫn rõ ràng ngay từ đầu về hành vi cần có đối với người lớn. Hãy dạy trẻ cách cư xử đúng mực, như việc chào hỏi và ứng xử lễ phép với người lớn.
Khuyến khích trẻ phát triển sự thấu cảm bằng cách hỏi: "Con nghĩ bà cảm thấy như thế nào khi con nói như vậy?" Nhờ đó, trẻ sẽ biết cách đồng cảm với người khác và nhận ra rằng hành động của mình có thể tác động đến cảm xúc của những người xung quanh.
Khuyến khích trẻ phát triển sự thấu cảm bằng cách hỏi: "Con nghĩ bà cảm thấy như thế nào khi con nói như vậy?"
Đòi hỏi liên tục
Một số trẻ em đã quen thuộc với việc áp dụng cấu trúc "nếu... thì..." như một công cụ để thương lượng về các điều kiện, thậm chí đôi khi còn có hành vi đe dọa nhằm ép buộc cha mẹ đáp ứng yêu cầu của mình.
Chẳng hạn, trẻ có thể nói: “Nếu mẹ không cho con xem điện thoại, con sẽ…” - đây là một cách “đàm phán” rất phổ biến trong nhiều gia đình. Hành vi này cho thấy trẻ em đang dần khám phá được điểm yếu và tâm lý của cha mẹ để đạt được những thứ mà chúng mong muốn.
Tâm lý này có thể xuất phát từ việc trẻ quan sát và tiếp thu cách mà cha mẹ đã phản ứng trong những tình huống "thương lượng" trước đây. Nếu cha mẹ thường xuyên nhượng bộ, trẻ sẽ hình thành quan điểm rằng việc tạo áp lực về mặt cảm xúc là một phương pháp hiệu quả để có được những gì mình muốn.
Do đó, trong những tình huống này, cha mẹ nên kiên định và rõ ràng rằng không phải mọi điều trong cuộc sống đều có thể thương lượng. Ví dụ, khi trẻ yêu cầu mua một món đồ chơi mà bị từ chối, thay vì nhượng bộ trước những giọt nước mắt, cha mẹ nên kiên quyết giữ nguyên nguyên tắc của mình. Giải thích cho trẻ rằng những yêu cầu của chúng sẽ không được chấp nhận chỉ bởi vì một cơn giận dỗi thoáng qua.
Sự kiên trì hợp lý sẽ giúp trẻ nhận ra rằng không phải lúc nào cũng có thể có được thứ mình mong muốn. Qua đó, trẻ sẽ học được cách chấp nhận lời từ chối và phát triển khả năng tự lập về mặt cảm xúc, từ đó giảm bớt sự phụ thuộc vào cha mẹ. Hơn nữa, điều này cũng mở ra cơ hội cho trẻ rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề và tìm kiếm những lựa chọn thay thế hợp lý.
Sự kiên trì hợp lý sẽ giúp trẻ nhận ra rằng không phải lúc nào cũng có thể có được thứ mình mong muốn
Tính cách ích kỷ ở trẻ em
Tính cách ích kỷ trong trẻ nhỏ phần lớn xuất phát từ sự bảo bọc và nuông chiều quá mức của cha mẹ. Nhiều gia đình có thói quen chiều chuộng con cái một cách thái quá trong cuộc sống hàng ngày, chẳng hạn như cho phép trẻ có mọi thứ chúng muốn, từ thức ăn, quần áo đến đồ chơi.
Khi trẻ được nuông chiều vô hạn, khả năng chia sẻ và cảm thông của chúng thường bị hạn chế, dẫn đến việc hình thành tính ích kỷ và thiếu khả năng hợp tác với người khác.
Cha mẹ nên khuyến khích trẻ tham gia vào các hoạt động chia sẻ trong gia đình, thay vì quá tập trung vào việc “đối xử đặc biệt” với trẻ. Sự tham gia này giúp trẻ hiểu rõ giá trị của sự chia sẻ, từ đó phát triển lòng nhân ái và tinh thần trách nhiệm. Ví dụ, khi có hoa quả hoặc đồ ăn ngon ở nhà, hãy động viên trẻ chia sẻ với anh chị em hoặc bạn bè, nhằm xây dựng mối quan hệ gắn bó hơn.
Ngoài ra, cha mẹ cũng nên giao cho trẻ một số công việc đơn giản hàng ngày, như dọn dẹp bàn ăn hoặc tưới cây. Những hoạt động này sẽ giúp trẻ nhận thức được tầm quan trọng của việc chịu trách nhiệm, hiểu rằng mỗi thành viên trong gia đình đều có vai trò thiết yếu. Điều này sẽ tạo ra một môi trường gia đình hài hòa, nơi mà mọi người đều được trân trọng và lắng nghe.
Cha mẹ cũng nên giao cho trẻ một số công việc đơn giản hàng ngày, như dọn dẹp bàn ăn hoặc tưới cây
Khả năng tự chăm sóc kém
Trong tâm lý bảo bọc con cái, nhiều bậc phụ huynh thường có xu hướng hỗ trợ trẻ trong những công việc hàng ngày như mặc quần áo hay ăn uống. Dù xuất phát từ tình thương và mong muốn bảo vệ, nhưng những hành động này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng tự chăm sóc của trẻ trong tương lai.
Khi trẻ lớn lên, rất quan trọng để cha mẹ biết thời điểm buông lỏng sự kiểm soát, khuyến khích trẻ thực hiện các hoạt động tự lập. Ví dụ, bằng cách khuyến khích trẻ tự mặc đồ, rửa mặt hay cất giữ đồ chơi, trẻ sẽ dần hình thành thói quen độc lập và có trách nhiệm với bản thân.
Rèn luyện khả năng tự chăm sóc bản thân không chỉ giúp trẻ thích nghi tốt hơn với cuộc sống mà còn xây dựng sự tự tin để đối mặt với những khó khăn trong tương lai. Khi trẻ có khả năng tự giải quyết những vấn đề nhỏ trong đời sống hàng ngày, chúng sẽ cảm thấy dễ dàng hơn khi đối diện với những thử thách lớn hơn.
Tình yêu thương thực sự cần phải được thể hiện một cách hợp lý và có chừng mực, để trẻ có thể học hỏi cách tự lập, hiểu và tôn trọng người khác, cũng như đối mặt với thất bại và nhận thức được ranh giới của bản thân.
Việc chăm sóc quá mức, dù có vẻ là một sự ưu ái đối với trẻ, thực chất có thể khiến trẻ thiếu khả năng thích nghi với xã hội và sống tự lập. Thêm vào đó, điều này có thể tạo ra áp lực vô hình khi trẻ không được trang bị đủ kỹ năng cần thiết để tự quản lý cuộc sống của mình.
