Theo quan niệm dân gian, mâm ngũ quả tượng trưng cho 5 yếu tố trong ngũ hành gồm Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ. Một mâm ngũ quả với đủ 5 loại quả khác nhau, màu sắc đa dạng tượng trưng cho sự no đủ, yên ấm.
Ngoài ra, theo một số nghiên cứu, số 5 là con số chỉ sự trung tâm, con số tượng trưng cho sự sống. Quả được cho là biểu tượng của sự sung túc, là biểu thị của tín ngưỡng phồn thực, của vạn vật sinh sôi nảy nở, duy trì nòi giống. Vì vậy, mâm ngũ quả ra đời thể hiện ý nguyện cầu bình an, đủ đầy.
Vào dịp rằm tháng 8 - Tết Trung thu, ngoài các lễ vật như hương hoa, bánh nướng, bánh dẻo, các gia đình còn chuẩn bị thêm một mâm ngũ quả với những loại quả tươi có nhiều màu sắc khác nhau để đặt lên bàn thờ. Tùy theo điều kiện và văn hóa vùng miền mà các loại quả trong mâm ngũ quả có có sự khác biệt nhất định. 5 loại quả thường dùng để bày trên mâm ngũ quả Trung thu gồm chuối, bưởi, hồng, lựu, na (mãng cầu). Mâm ngũ quả có những trái màu xanh mang tính dương, có quả chín mang tính âm. Nó tượng trưng cho âm dương kết hợp, mang đến sự cân bằng.
Nải chuối chín thơm lừng cùng hồng đỏ mang đến hy vọng. Qua na nhiều mắt, nhiều hạt tượng trưng cho ước nguyện sinh sôi nảy lộc. Quả bưởi đại diện cho sự tốt lành. Quả lựu mang đến những điều ngọt ngào, may mắn.
Ngày nay, nhiều nhà còn bày thêm những loại quả khác để mâm ngũ quả sinh động hơn.
Ở miền Bắc, mâm ngũ quả thường có chuối, bưởi, đào, hồng, cam hoặc quýt. Nải chuối được đặt ở dưới cùng sau đó các trái còn lại được xếp lên trên, đan xen nhau. Một số gia đình sẽ thay bưởi bằng phật thủ.
Ở miền Trung, mâm ngũ quả thường đơn giản hơn. Các loại quả có thể dâng cúng là đu đủ, xoài, mãng cầu, sung, chuối...
Ở miền Nam, mâm ngũ quả được chuẩn bị cầu kỳ, gồm những quả như đu đủ, mãng cầu, dừa, xoài, sung... tượng trưng cho sự đủ đầy, sung túc.
Nhìn chung, cách bày mâm ngũ quả Trung thu khá đơn giản và có thể thay đổi theo vùng miền cũng như yêu cầu của mỗi gia đình.
Một số nhà còn tỉa hoa quả thành những hình thù ngộ nghĩnh, tạo không khí vui tươi cho ngày tết đoàn viên.
* Thông tin mang tính chất tham khảo, chiêm nghiệm.
