Nhà khoa học Lương y Đa khoa Bùi Đắc Sáng từ Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, đồng thời là thành viên của Hội Đông y Hà Nội, đã chia sẻ về vai trò của ớt trong ẩm thực và y học cổ truyền Việt Nam. Không chỉ là một loại gia vị quen thuộc, thường thấy trong các bữa ăn hàng ngày, ớt còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe mà ít người biết đến.
Được gọi bằng nhiều tên khác nhau như hột cay, ớt cựa gà, và mak ướt (tiếng Thái), ớt thuộc chi Capsicum, với tên khoa học là Capsicum frutescens L. và họ Cà (Solanaceae). Trên thị trường hiện nay, có nhiều loại ớt như ớt sừng trâu, ớt chỉ thiên, ớt hiểm,… và mỗi loại đều có tính năng riêng.
Người dân không chỉ sử dụng ớt như một gia vị trong các món ăn mà còn như một vị thuốc hữu ích. Trong số đó, ớt chỉ thiên thường được dùng nhiều nhất. Theo y học cổ truyền, ớt có tính cay, nóng, có tác dụng tiêu đờm, hạ khí, sát trùng, giúp giảm cảm giác khó tiêu và hỗ trợ điều trị các vấn đề về xương khớp. Liều dùng khuyến nghị là từ 6 đến 12g mỗi ngày. Tuy nhiên, những người có cơ địa nhiệt hoặc máu nóng nên cẩn trọng khi sử dụng ớt để điều trị.
Hơn nữa, các nghiên cứu hiện đại đã phát hiện ra rằng trái ớt chứa capsaicin, một hoạt chất có khả năng hỗ trợ kiểm soát nồng độ insulin trong máu, mặc dù nó có thể gây hắt hơi ở nhiệt độ cao. Những thông tin này nhấn mạnh tầm quan trọng của ớt không chỉ trong ẩm thực mà còn trong y học.
Người dân không chỉ sử dụng ớt như một gia vị trong các món ăn mà còn như một vị thuốc hữu ích
Tất cả bộ phận của cây ớt đều có giá trị chữa bệnh
Theo ý kiến của lương y Bùi Đắc Sáng, mọi phần của cây ớt đều có thể sử dụng làm thuốc. Ông Sáng chỉ ra rằng, bên cạnh việc là một gia vị quen thuộc trong ẩm thực, quả ớt còn có tác dụng là một chất kích thích tiêu hóa hữu hiệu. Người dân có thể tích cực sử dụng quả ớt trong bữa ăn hàng ngày với liều lượng hợp lý để hỗ trợ quá trình tiêu hóa thức ăn. Đặc biệt, quả ớt chín còn có khả năng chữa trị đau khớp và đau lưng một cách hiệu quả. Để thực hiện bài thuốc này, cần chuẩn bị 15 quả ớt chín, 3 lá đu đủ và 80g rễ cây chỉ thiên. Tất cả các nguyên liệu này được giã nhuyễn và ngâm trong cồn theo tỷ lệ 1/2 để dùng cho việc xoa bóp.
Ngoài quả, hạt ớt cũng mang lại lợi ích. Hạt ớt có thể được kết hợp với một vài vị thuốc khác để nấu thành cao chữa bệnh phong tê thấp hoặc được xay thành bột mịn, sử dụng với liều lượng 1-2g mỗi lần để điều trị tình trạng nôn ói hoặc hàn tả.
Không chỉ có quả, hạt và rễ, lá ớt cũng có những công dụng chữa bệnh đáng lưu ý. Dưới đây là một số bài thuốc từ lá ớt mà lương y Sáng cung cấp:
- Chữa sốt rét cơn: Dùng 30g lá ớt, giã nát, hòa với nước sôi, để nguội và vắt lấy nước cốt. Uống một bát trước khi lên cơn sốt khoảng 2 giờ, ngày uống một lần trong 5-7 ngày liên tục.
- Chữa ho đờm khi cảm lạnh và rắn rết cắn: 30g lá ớt dùng để ngậm để chữa ho đờm khi cảm lạnh, cũng có thể giã đắp khi bị rắn, rết cắn.
- Chữa quai bị: 30g lá ớt tươi giã đắp lên vùng bị ảnh hưởng và kết hợp sắc lấy nước uống.
- Chữa bệnh chàm: Một nắm lá ớt kết hợp với một lượng mẻ chua vừa đủ. Giã nhuyễn và đắp vào vùng bị chàm sau khi đã rửa sạch bằng nước muối.
- Chữa trúng phong (răng cắn chặt): Một nắm lá ớt giã nhỏ, hòa với muối và nước, lấy nước đổ vào miệng người bệnh.
- Chữa mụn nhọt: Sử dụng 50g lá ớt, 50g bồ công anh, 50g búp na và một chút muối ăn để đắp vào vị trí mụn nhọt đang mưng mủ, giúp giảm đau và tăng tốc quá trình lành vết thương.
- Chữa vảy nến: Chuẩn bị một nắm lá ớt sao vàng, một bát vỏ cây trà đồng, 5-7 lá bỏng cùng 300g thiên niên kiện với 2 lít nước. Vỏ cây trà được cạo từ dưới lên lấy một bát nhỏ, sắc chung với các vị thuốc để lấy nước đặc uống.
- Chữa khản cổ, khản tiếng: Sắc 30g lá ớt với nước để lấy nước đặc, ngậm và nuốt.
Những bài thuốc trên không chỉ thể hiện tính đa dạng của cây ớt mà còn khẳng định vai trò quan trọng của nó trong y học cổ truyền.
Những bài thuốc trên không chỉ thể hiện tính đa dạng của cây ớt mà còn khẳng định vai trò quan trọng của nó trong y học cổ truyền
Lưu ý khi sử dụng ớt
Theo chia sẻ của lương y Bùi Đắc Sáng, thành phần capsaicin có trong ớt có tác dụng kích thích tăng cường lưu thông máu, dẫn đến việc tăng nhịp tim. Vì lý do này, những người đang mắc các bệnh lý liên quan đến tim mạch, đột quỵ, viêm phế quản mãn tính, hoặc cao huyết áp nên tránh xa loại gia vị này.
Ngoài ra, những người bị viêm dạ dày mãn tính, loét dạ dày, viêm túi mật mãn tính, sỏi mật, trĩ, đau mắt đỏ hay viêm giác mạc cũng không nên tiêu thụ ớt vì có thể làm tăng cường triệu chứng của bệnh.
Trước khi sử dụng quả ớt như một phương thuốc, người dân nên tìm kiếm ý kiến tư vấn từ những chuyên gia y tế có kiến thức để giảm thiểu khả năng gặp phải các tác dụng phụ không mong muốn.
