Gia Cát Lượng tự là Khổng Minh, hiệu là Ngọa Long, được coi là một khai quốc công thần, nhà chính trị, ngoại giao kiệt xuất trong lịch sử Trung Quốc. Trong lịch sử, ông được ca ngợi là hình mẫu của những vị tướng tài đức vẹn toàn, là hiện thân của trí tuệ kiệt xuất.
Gia Cát Lượng mãi đến lúc tuổi già mới sinh con, đặt tên là Thiêm, tự Tư Viễn, hy vọng con trai của mình ‘chí tồn cao viễn’. Gia Cát Lượng vô cùng yêu quý cậu con trai nhỏ này, nhưng cũng rất lo lắng cho tương lai sau này cậu.
Trong thư viết cho người anh trai Gia Cát Cẩn, Gia Cát Lượng nói: “Gia Cát Thiêm năm nay đã 8 tuổi, rất thông minh đáng yêu, nhưng đệ lại lo lắng rằng việc trưởng thành quá sớm sẽ ảnh hưởng đến tương lai sau này của Gia Cát Thiêm!”. Lá thư trên cho thấy, Gia Cát Lượng rất coi trọng việc giáo dục con cái từ khi còn nhỏ.
Gia Cát Lượng nhắc nhở con cái muốn đạt tới tĩnh cần không ngừng tu thân và tự kiểm điểm bản thân. (Ảnh minh họa)
Năm ông 54 tuổi, ông viết cho con trai lên 8 của mình bài “Giới tử thư” 86 chữ tổng kết kinh nghiệm cả đời của Gia Cát Lượng. Trong thư ông yêu cầu con trai của mình:
Người quân tử lấy tĩnh để tu thân, kiệm để dưỡng đức
Không đạm bạc thì không sáng chí, không tĩnh lặng thì trí không cao
Trượng phu cần tu tâm tĩnh lặng, cũng cần tu học
Không học thì không thể có tài năng quảng đại
Không có chí thì việc học không thể có thành tựu.
Gia Cát Lượng nhắc nhở con cái muốn đạt tới tĩnh cần không ngừng tu thân và tự kiểm điểm bản thân. Muốn làm được Kiệm cần phải bồi dưỡng tài năng đức hạnh và tiết tháo cao thượng. Tâm mà không trong sáng có nhiều dục vọng thì không thể có chí hướng rõ ràng, không an định tĩnh lặng thì không thể thực hiện được lý tưởng cao xa. Để biến lý tưởng thành hiện thực cần phải không ngừng học tập tri thức, không có ý chí kiên định thì không thể nào thành công được.
Gia Cát Lượng răn dạy con trai rằng, làm người không nên chạy theo danh lợi trước mắt, phải có hoài bão rõ ràng, bình tâm và chăm chú vào việc mình làm. Nếu tâm đầy dục vọng thì cuộc sống sẽ bon chen, sóng gió. Còn khi lòng trong sạch, tâm sẽ bình an, khi đó mới có thể cẩn thận lập kế hoạch cho tương lai.
Gia Cát Lượng dạy con trai nếu không học thì không thể phát triển tài năng, nếu không có hoài bão rõ ràng thì không thể đạt được thành công. Do đó, muốn bản thân phát triển, gia tăng năng lực thì không chỉ học kiến thức ở trường lớp mà cần phải rèn luyện ý chí kiên trì.
Ông còn đặc biệt nhắn nhủ con rằng: “Tuổi tác trôi qua, ý chí tiêu mòn theo năm tháng, thì cuối cùng sẽ như cây khô lá úa mà thôi, không có ích gì cho xã hội. Đến lúc đó ngồi trong góc nhà đau buồn than thở thì có ích gì đâu?”.
“Giới tử thư” trên do Gia Cát Lượng viết cho con trai chỉ sử dụng 86 chữ nhưng nội hàm giáo dục lại bác đại tinh thâm. Bởi vậy không phải lúc nào dài dòng văn tự cũng tốt, đôi lúc càng đơn giản thì càng nói rõ được nội hàm. Đấy cũng là cái uyên thâm trong bậc hiền tài ngày xưa.
