Củ mài, còn gọi là Hoài sơn, là một loại thảo dược dạng dây leo với thân nhẵn, hơi có cạnh, màu hồng nhạt, thường mọc hoang ở các khu rừng thuộc vùng núi phía Bắc nước ta. Bộ phận được sử dụng làm thuốc chính là phần rễ củ, bên ngoài có màu xám nâu, bên trong chứa nhiều bột trắng. Sau khi thu hoạch, củ được rửa sạch, gọt vỏ rồi phơi hoặc sấy khô để chế biến thành vị thuốc trong Đông y.
Theo nghiên cứu hiện đại, củ mài chứa khoảng 63,25% tinh bột, 0,45% lipid, 6,75% protein và 2 – 2,8% chất nhầy. Ngoài ra, nó còn giàu các hoạt chất sinh học như dioscin, allantoin, saponin có nhân sterol, cholin, cùng nhiều axit amin, men oxy hóa, vitamin C và khoáng chất vi lượng. Tất cả những thành phần này khiến củ mài trở thành nguồn dược liệu quý, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.
Công dụng nổi bật của củ mài đối với sức khỏe
1. Kiểm soát đường huyết Trong y học cổ truyền, củ mài (hoài sơn) có vị ngọt, tính bình, được dùng để bổ phế thận, kiện tỳ, sinh tân chỉ khát, thường chữa các chứng như tiêu khát (tiểu đường), di tinh, ho hư, tiểu nhiều lần… Nghiên cứu hiện đại cho thấy củ mài giúp cơ thể tăng tiết hormone GLP-1, kích thích tuyến tụy sản xuất insulin và phục hồi tế bào beta tuyến tụy. Ăn củ mài thường xuyên còn giúp làm chậm quá trình chuyển tinh bột thành đường, giảm cảm giác thèm ăn tinh bột, nhờ đó ổn định đường huyết sau ăn và hạn chế biến chứng tiểu đường.
2. Bổ thận Củ mài được xem là “thực phẩm dưỡng thận”, có tác dụng ích thận khí, bổ tỳ vị, phế và thận. Trong Đông y, vị thuốc này thường được dùng hỗ trợ các chứng thận dương kém, sinh lý yếu, tiểu đục, đại tiện lỏng, cơ thể suy nhược.
3. Hỗ trợ tiêu hóa Củ mài có tác dụng bảo vệ niêm mạc dạ dày, ức chế viêm và trung hòa dịch vị nhờ hoạt chất giúp duy trì enzym Carbonic anhydrase. Ngoài ra, saponin (dioscin) trong củ giúp chống oxy hóa, giảm tổn thương niêm mạc, còn diosgenin lại kích thích sự phát triển của lợi khuẩn đường ruột, hỗ trợ tiêu hóa hiệu quả.
4. Chống oxy hóa Giàu mangan, vitamin C và nhiều chất chống oxy hóa, củ mài giúp cơ thể loại bỏ gốc tự do, bảo vệ DNA, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và ung thư.
5. Hạ huyết áp, tốt cho tim mạch Vitamin B6 trong củ mài giúp hạn chế homocysteine – axit amin gây tổn thương mạch máu, từ đó giảm nguy cơ nhồi máu cơ tim. Đồng thời, hàm lượng kali dồi dào giúp cân bằng huyết áp, nhịp tim, còn dioscorin trong củ có tác dụng giãn mạch, cải thiện lưu thông máu, hỗ trợ hạ huyết áp tự nhiên.
6. Làm đẹp da Củ mài chứa beta-carotene, vitamin C và các chất chống oxy hóa giúp làm chậm quá trình lão hóa da, ngăn ngừa nếp nhăn, đốm sạm. Vitamin C còn thúc đẩy sản sinh collagen, phục hồi da hư tổn, giúp da mịn màng và đàn hồi hơn.
