Số ca nhồi máu não đang có xu hướng tăng nhanh trong những năm gần đây, khiến giới chuyên môn không khỏi lo ngại.
Đặc biệt ở nhóm trên 40 tuổi, nhiều người khi đi khám sức khỏe phát hiện bất thường ở mạch máu não, hoặc phải nhập viện với các triệu chứng đột ngột như chóng mặt, tê bì tay chân, nói khó. Đây đã trở thành một vấn đề sức khỏe cộng đồng cần được chú ý.
Theo các bác sĩ, một số yếu tố nguy cơ hoàn toàn có thể kiểm soát thông qua chế độ ăn uống. Việc hạn chế những thực phẩm quen thuộc nhưng dễ gây hại dưới đây có thể giúp giảm đáng kể nguy cơ nhồi máu não.
Nhóm thực phẩm nhiều muối
Mặc dù quen thuộc, nhiều người vẫn chủ quan với lượng muối nạp vào hàng ngày. Các nghiên cứu cho thấy người trưởng thành tiêu thụ trên 6g muối mỗi ngày có nguy cơ nhồi máu não cao hơn gần 30% so với nhóm ăn vừa phải, và nguy cơ này tăng dần theo tuổi tác.
Những thực phẩm như dưa muối, đồ chấm mặn, thực phẩm chế biến sẵn, mì ăn liền hay các loại snack đậm vị đều làm vượt ngưỡng muối mà khó nhận biết. Lượng muối cao gây tổn thương lớp nội mạc mạch máu, làm huyết áp tăng và thành mạch dễ xơ cứng – ba yếu tố quan trọng thúc đẩy hình thành cục máu đông, đặc biệt ở người đã có tiền sử tăng huyết áp.
Nhóm thực phẩm giàu chất béo và cholesterol
Mỡ động vật, nội tạng, bơ, kem sữa và các sản phẩm sữa nguyên kem là những thực phẩm giàu chất béo và cholesterol. Với người bị rối loạn mỡ máu, tiêu thụ nhiều thực phẩm này khiến nồng độ LDL-C (“cholesterol xấu”) tăng cao, trực tiếp góp phần hình thành cục nghẽn trong lòng mạch. Bên cạnh đó, các món chiên rán, đồ ăn nhanh hay đồ ăn vặt nhiều dầu mỡ cũng làm tăng nguy cơ đáng kể. Nhiều bệnh nhân trẻ thường uống trà sữa, ăn gà rán đều đặn nhưng nghĩ “ăn ít thì không sao”, trong khi lượng chất béo tích lũy đã vượt quá nhu cầu cơ thể.
Nhóm thực phẩm và đồ uống nhiều đường
Đường không chỉ làm tăng đường huyết mà còn thúc đẩy quá trình lão hóa mạch máu. Một nghiên cứu trên 100.000 người cho thấy những ai uống hơn một lon đồ uống có đường mỗi ngày có nguy cơ nhồi máu não cao hơn 15-20% so với người không uống. Nguy cơ này càng rõ rệt ở người tiền đái tháo đường hoặc đã mắc đái tháo đường.
Khi đường huyết cao kéo dài, thành mạch trở nên yếu và máu đặc hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho cục nghẽn hình thành. Đường có mặt nhiều trong các thực phẩm tưởng chừng lành mạnh như ngũ cốc ăn sáng, sữa chua hay đồ uống pha sẵn; nếu không kiểm soát, tổng lượng đường tiêu thụ hàng ngày thường cao hơn nhiều so với dự tính.
Nhóm thực phẩm giàu purin: hải sản và nội tạng
Hải sản và nội tạng động vật chứa lượng purin cao, khi tiêu thụ quá mức dễ làm tăng nồng độ acid uric trong máu. Acid uric tăng cao có thể gây tổn thương lớp nội mạc mạch máu và làm máu đặc hơn, trở thành một yếu tố nguy cơ độc lập đối với nhồi máu não.
Những người thường ăn hải sản kèm bia hoặc thích các món nội tạng có nguy cơ cao hơn. Nghiên cứu cho thấy người có nồng độ acid uric từ 420 μmol/L trở lên có tỷ lệ nhồi máu não cao hơn khoảng 25% so với người có mức bình thường. Hiện tượng này phổ biến đặc biệt ở nam giới trung niên và cao tuổi.
Tổng hợp lại
Bốn nhóm thực phẩm: nhiều muối, nhiều mỡ, nhiều đường và nhiều purin chính là những yếu tố thúc đẩy quá trình lão hóa mạch máu và tạo điều kiện hình thành mảng xơ vữa. Khi kết hợp với thói quen sinh hoạt thiếu lành mạnh như thức khuya, ăn uống thất thường hay ít vận động, nguy cơ nhồi máu não tăng mạnh. Trong thực tế lâm sàng, không ít người tưởng mình khỏe mạnh, nhưng kiểm tra sức khỏe mới phát hiện xơ vữa động mạch tiến triển âm thầm trong nhiều năm.
Kiểm soát huyết áp, đường huyết và mỡ máu là nền tảng để giảm nguy cơ nhồi máu não. Khi các chỉ số được duy trì ổn định, ví dụ huyết áp dưới 135/85 mmHg, mỡ máu ở mức lý tưởng và acid uric không vượt ngưỡng, nguy cơ có thể giảm gần một nửa theo nhiều nghiên cứu. Đồng thời, theo dõi sức khỏe mạch máu qua siêu âm động mạch cảnh, đo huyết áp, xét nghiệm mỡ máu và đường huyết giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường, đặc biệt ở người trên 40 tuổi hoặc có tiền sử gia đình.
Điều chỉnh chế độ ăn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ mạch máu. Tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu, hạt và cá không chỉ giúp kiểm soát mỡ máu và đường huyết, mà còn cung cấp chất chống oxy hóa, giúp mạch máu duy trì độ đàn hồi. Đây là cách cân bằng giữa việc hạn chế thực phẩm gây áp lực cho thành mạch và bổ sung nhóm dinh dưỡng có lợi cho tim mạch và não bộ.
Nhìn chung, nhồi máu não không xảy ra một cách bất ngờ. Nó thường khởi nguồn từ những thói quen nhỏ trong bữa ăn và lối sống hàng ngày, tích lũy qua nhiều năm trước khi bùng phát thành cơn thiếu máu não cấp.
