Nghề nuôi trai lấy ngọc hứa hẹn sẽ là ngành nghề đem lại hiệu quả kinh tế cao cho nông nghiệp Việt Nam trong tương lai. Nuôi loài thủy sản này dưới ao không cần cho ăn sau một năm vớt lên có thứ đắt như vàng.
Nuôi trai lấy ngọc, dễ nuôi lại sinh lời nhiều, bán đắt như vàng
Những năm gần đây, mô hình nuôi trai lấy ngọc đã mở ra nhiều triển vọng mới cho các hộ nông dân Việt Nam. Với điều kiện tự nhiên thích hợp, hình thức nuôi trồng khá đơn giản, mỗi viên ngọc trai thu về có giá trị từ 200 nghìn đến 1 triệu đồng.
Người đi tiên phong nuôi trai lấy ngọc ở Hà Tĩnh là chị Trần Thị Ánh thôn Liên Công (xã Đồng Môn, thành phố Hà Tĩnh, tỉnh Hà Tĩnh) nên được nhiều người quan tâm. Từ năm 2021, những lứa trai đầu tiên đã thu hoạch và tỷ lệ ngọc đạt 80% đã khẳng định hướng đi thành công, mở ra cơ hội làm giàu cho người dân. Chị chia sẻ, xuất phát từ nhu cầu làm đẹp từ sản phẩm ngọc trai của người tiêu dùng cao nên chị đã tìm hiểu, học hỏi mô hình nuôi trai lấy ngọc.
Nuôi trai lấy ngọc, dễ nuôi lại sinh lời nhiều, bán đắt như vàng
Năm 2020, chị ra tỉnh Ninh Bình nhập về 10.000 con giống trai để nuôi trên diện tích 1ha trong 2 ao. Do ban đầu chưa có kinh nghiệm nên trai bị chết nhiều với tỉ lệ chết khoảng 15%. Quá trình vừa nuôi vừa đi học hỏi thêm kinh nghiệm ở các tỉnh khác nên cuối cùng mô hình nuôi trai lấy ngọc của chị Ánh cũng thành công khi giữa năm 2021 chị thu hoạch với 80% trai cho ngọc.
Theo chị Ánh, để tỉ lệ trai cho ngọc cao thì việc cấy nhân ngọc trai vào trai là rất công phu và phải đúng kĩ thuật. Mỗi con trai thường được cấy vào 4 nhân ngọc trai. Thời gian nuôi trai khoảng một năm rưỡi đến 2 năm là thu hoạch trai để lấy ngọc.
Về kĩ thuật cấy nhân ngọc trai, theo chị Ánh, đầu tiên phải lựa chọn những con trai có độ tuổi từ 5-8 tháng tuổi, khỏe mạnh, không bị bệnh, vỏ ngoài của chúng sáng, bóng, hình thức đẹp để lấy mô tế bào. Mô tế bào nằm ở 2 màng áo của trai, kỹ thuật viên phải cắt đúng điểm tạo ngọc nằm ở 2 thành dãi, nếu cắt lệch việc tạo ngọc sẽ không đạt hiệu quả. Công đoạn này cần đòi hỏi sự tỉ mỉ, khéo léo. Sau đó, mỗi con trai thường được cấy vào 4 nhân ngọc và 4 mô tế bào.
Sau gần 2 năm nuôi, viên ngọc nhân tạo trong con trai từ kích thước 0,6 cm ban đầu sẽ lớn đến khoảng 1 cm, độ tròn hoàn hảo là 60% là thu hoạch lấy ngọc. Sau khi thu hoạch trai lấy ngọc, chị Ánh liên kết với một số công ty vàng, bạc, đá quý trong và ngoài tỉnh để phân loại chất lượng ngọc rồi tạo ra các sản phẩm trang sức có đính ngọc trai rồi bán chia lợi nhuận, hoặc có thể bán thẳng ngọc trai cho các cơ sở kinh doanh trang sức luôn.
Mỗi viên ngọc trai được bán với giá từ 300 ngàn đồng đến 1 triệu đồng, đặc biệt cũng có những viên to, đẹp thì bán giá đến 10 triệu đồng. Trong đó, phổ biến là trai cho ngọc có giá trị khoảng 300 ngàn đồng/viên. Nhận thấy mô hình nuôi trai lấy ngọc thị trường đang có nhu cầu lớn nên chị Ánh đã đầu tư mở rộng quy mô, đến nay đã nuôi hơn 30.000 con trai trên diện tích 5ha mặt nước. Mỗi năm thường thu hoạch trai lấy ngọc vào 2 mùa là mùa xuân và mùa đông. Sản phẩm ngọc trai từ mô hình của chị Ánh đã đạt sản phẩm CCOP 4 sao cấp thành phố. Mô hình nuôi trai lấy ngọc của này đã giải quyết việc làm thường xuyên cho 8 lao động địa phương với mức lương bình quân 5 triệu đến 7 triệu đồng/người/tháng.
Kĩ thuật nuôi trai nước ngọt lấy ngọc
+ Chuẩn bị trai mẹ
Cách 1: Ức chế tuyến sinh dục vào đầu mùa sinh sản bằng cách nuôi trai ở tầng nước sâu, nơi có nhiệt độ thấp. Trên thực tế, vào mùa xuân khi thời tiết trở nên ấm là thời điểm thích hợp để trai sinh sản, tuy nhiên dưới tầng nước sâu vẫn còn lạnh cho nên có thể ức chế tuyến sinh dục của trai.
Cách 2: Kích thích tuyến sinh dục phát triển mạnh: Kích thích tuyến sinh dục của trai phát triển mạnh trong thời gian ngắn để trai sinh sản rộ sau đó mới tiến hành cấy nhân. Tuy nhiên sau khi sinh sản cơ thể trai bị yếu đi cho nên cách này ít được áp dụng.
+ Chọn lọc trai mẹ
Trong kỹ thuật cấy trai ngọc nhân tạo gồm có hai loại trai: trai nguyên liệu (để lấy miếng màng áo) và trai kĩ thuật (để lấy ngọc) có kích thước từ 6–9cm, khỏe mạnh, không dị tật, sinh trưởng nhanh (phiến sinh trưởng thưa, rõ ràng, vân phóng xạ đều).
Đặt bụng trai kĩ thuật ngửa lên và duy trì nhiệt độ nước trong bể khoảng 28-30⁰C. Sau một giờ trai sẽ mở miệng, sử dụng kẹp mở miệng trai để kiểm tra tuyến sinh dục. Trai đạt yêu cầu là trai có màng áo nguyên vẹn, dày, không bị bẩn, tơ chân ít, cơ khép vỏ không bị đứt và tuyến sinh dục không phát triển. Đối với trai mẹ đạt yêu cầu sẽ chèn miệng vỏ và được đưa về cấy nhân.
Kĩ thuật nuôi trai nước ngọt lấy ngọc
+ Tiến hành cấy nhân (cắt màng áo, cấy màng áo, cây nhân)
- Cắt màng áo: Cắt đứt cơ khép vỏ, tách đôi con trai, lấy màng áo ra khỏi vỏ trai. Làm sạch chất bẩn và nhớt trên miếng màng áo, sau đó cho vào dụng dịch thuốc đỏ 5%. Tiến hành cắt mép màng áo thành từng miếng nhỏ từ 2-4mm và cho ngay vào dung dịch nuôi dưỡng PVP 1,5%. Chú ý các thao tác phải nhanh và chính xác.
- Cấy màng áo: Trai được đặt ngửa bụng trên giá cấy, dùng móc móc lấy phần giữa chân, kéo về sau cho chân giãn rộng ra. Cắt lấy một lỗ nhỏ ở giữa gốc chân sao cho vết cắt tương ứng với kích thước nhân cấy hoặc nhỏ hơn một chút. Sử dụng kim thọc qua lỗ đã cắt đó thông đến vị trí đặt nhân, tạo thành một đường ống. Sau đó đưa màng áo vào cuối đường ống.
- Cấy nhân: Sử dụng vỏ trai nước ngọt hoặc thủy tinh được mài nhẵn bóng có đường kính từ 2–9 mm làm nhân cấy. Đặt nhân cấy vào đầu lõng của kim và đưa nhân vào tiếp xúc với màng áo vừa mới cấy. Có 3 vị trí cấy nhân: cấy ở gờ nội tạng (đối với nhân lớn), cấy trước xoang bao tim (đối với nhân nhỏ) và cấy ở gốc xúc biện (đối với nhân cực nhỏ). Một trai kỹ thuật có thể cấy được từ 1 đến 5 nhân.
+ Nuôi vỗ
Trai sau khi cấy bị tổn thương nhiều nên cần được nuôi vỗ để trai được phục hồi sức khỏe. Nơi nuôi cấy phải đảm bảo yên tĩnh và môi trường nước ít giao động. Có thể sử dụng lồng tre hoặc lồng nhựa treo trên giàn, bè, nơi có điều kiện môi trường và dinh dưỡng thích hợp để dễ dàng chăm sóc. Thời gian nuôi vỗ khoảng 1 tuần cho đến 1 tháng, sau đó chuyển sang giai đoạn nuôi thành ngọc. Trai sẽ phục hồi và biểu bì mặt ngoài màng áo sẽ phát triển bao lấy nhân cấy.
+ Nuôi thành ngọc (bao gồm nuôi gây màu)
Sau thời gian nuôi vỗ, ngọc trai sẽ được mang ra bãi chính để nuôi thành ngọc. Thời gian nuôi thành ngọc kéo dài từ 1 đến 4 năm tùy theo kích thước ngọc mong muốn, trong đó khoảng thời gian từ 4-5 tháng cuối là thời gian gây màu ngọc trai bằng cách thay đổi thành phần trong khẩu phần ăn của chúng. Thức ăn có nhiều kẽm, natri thì ngọc có màu hồng, thức ăn có nhiều bạc thì ngoạc trai sẽ màu bạc óng ánh.
+ Chăm sóc quản lí
Luôn giữ cho lồng nuôi trai sạch sẽ, không bị đóng rong rêu và bị các sinh vật sống bám để hạn chế tối đa dịch bệnh và đảm bảo sự phát triển của trai bằng cách vệ sinh lồng nuôi trai định kỳ. Trong điều kiện bất lợi cần phải chuyển trai đến bãi nuôi khác.
+ Thu hoạch
Thời gian thu hoạch thích hợp là từ tháng 8 đến tháng 10 hằng năm. Thu hoạch ngọc trai vào thời điểm nhiệt độ thấp sẽ cho ra những hạt ngọc có màu sắc và hình dạng đẹp hơn so với ở nhiệt độ cao. Trai được tách vỏ, lấy ngọc, làm sạch và sau đó được phân loại kỹ càng. Ngọc trai được làm sạch bằng dung dịch H2O2 nồng độ 2% trong khoảng 10–15 phút, sau đó chúng được rửa lại bằng xà phòng hoặc các vết bẩn có thể được xử lý bằng sóng siêu âm.
