Trong những ngày qua liên tiếp xảy ra các trường hợp thai phụ tử vong ở Bắc Ninh, Hưng Yên, Quảng Ngãi, gần đây nhất là tại BV ĐK Hóc Môn. Đáng sợ của những ca tử vong này là trước khi vào bệnh viện hoặc các cơ sở y tế để sinh nở, các bà mẹ đều khỏe mạnh, thai trong tử cung cũng khỏe. Các xét nghiệm sinh hóa bình thường. Vậy mà chỉ một vài giờ sau, đã thấy báo sản phụ tử vong. Đa phần các gia đình sản phụ đều quy lỗi cho các thầy thuốc hoặc nhân viên y tế. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do thuyên tắc mạch ối.
Tỷ lệ tử vong mẹ liên quan đến thai nghén và sinh nở ở các nước đang phát triển cao gấp hàng chục lần ở các nước phát triển. Tuy vậy ngay ở những nước phát triển cũng có những trường hợp đột tử trong chuyển dạ mà ngay cả nền y học tiên tiến cũng đành bó tay.
 |
| TS Vũ Bá Quyết và sản phụ Nguyễn Thị Vinh sau tai biến thuyên tắc ối được cấp cứu kịp thời tại Bệnh viện Phụ sản Trung ương |
Ðó là trường hợp của thuyên tắc ối. Tần suất rất thấp, nhưng tỷ lệ tử vong rất cao, thường trên 90%. Biến cố xảy ra thường trong giai đoạn cuối của chuyển dạ, với cơn co tử cung mạnh và ối vỡ, trên một sản phụ hoàn toàn khỏe mạnh và chuyển dạ bình thường. Bệnh nhân đột ngột tím tái, truỵ tim mạch và tử vong nhanh chóng. Nhẹ hơn, sẽ có hiện tượng rối loạn đông máu và tử vong trong vài giờ.
Trong trường hợp điển hình, sản phụ đang chuyển dạ khi xuất hiện các triệu chứng suy hô hấp và trụy tuần hoàn. Nếu sản phụ không tử vong, sự chảy máu trầm trọng kèm theo rối loạn đông máu nặng sẽ xuất hiện sớm sau đó, máu chảy từ đường sinh dục và các vị trí chấn thương khác. Trong một số trường hợp, trụy tuần hoàn và những dấu hiệu khác của thuyên tắc ối có thể xuất hiện sau 48 giờ sau sinh.
Khả năng gây tử vong của việc nước ối tràn vào tĩnh mạch thay đổi rất đáng kể, phụ thuộc vào các thành phần chứa trong nước ối. Khả năng gây tử vong cao nhất khi trong nước ối có nhiều chất thải trong quá trình nuôi thai và nhất là phân su sệt. Biến chứng hô hấp tuần hoàn nặng nề và đột ngột kèm với hình ảnh vi thể các mạch máu phổi lúc tử thiết là biểu hiện thuyên tắc ối.
Các nhà khoa học đã xác định, những thành phần của nước ối bao gồm tế bào da thai nhi bị bong ra, lông, tóc, chất gây, và chất nhầy được các cơn co tử cung mạch bơm từ túi ối bị vỡ vào tĩnh mạch tử cung gây ra một cơn sốc phản vệ, sự tắc nghẽn trầm trọng mạch máu phổi do các thành phần trên hoặc từ fibrin tạo ra do sốc phản vệ trong mạch máu sẽ dẫn đến suy tim cấp do tắc nghẽn phổi.
Bị thiếu oxy và cung lượng tim giảm đột ngột, nếu không tử vong ngay, thì chẳng bao lâu sau sẽ thấy chảy máu từ các mạch máu bị vỡ do rối loạn đông máu. Tiểu cầu giảm mạnh, máu đông kém, các cục máu đông nhỏ, mềm và dễ tan.
Những hiện tượng này thể hiện hiện tượng tiêu sợi huyết dữ dội, ngay cả tiêu fibrinogen. Nước ối đôi khi chứa rất nhiều chất nhầy trong trường hợp thuyên tắc ối có thể kích thích hay gia tăng đông máu nội mạc rải rác, bằng cách hoạt hóa yếu tố X. Nước ối khi nhiễm trùng nhất là nội độc tố chắc chắn là độc khi đi vào tuần hoàn của mẹ. Nước ối cũng độc khi có những chất gây tiêu tế bào (cytolytic products) từ một thai chết.
