Theo quy định của pháp luật, người lao động (NLĐ)và người sử dụng lao động theo hợp đồng lao động đều phải tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, thay vì đóng BHXH bắt buộc cho NLĐ, người sử dụng lao động sẽ trả thêm cho NLĐ đó một khoản tiền tương đương.
Những trường hợp NLĐ được nhận tiền thay vì phải đóng tiền BHXH bắt buộc
Theo khoản 3 Điều 168 Bộ luật Lao động năm 2019, trường hợp NLĐ không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc thì người sử dụng lao động có trách nhiệm chi trả thêm cùng lúc với kỳ trả lương một khoản tiền cho NLĐ. Khoản tiền này tương đương với mức người sử dụng lao động đóng bảo hiểm cho NLĐ theo quy định của pháp luật.
Sáu trường hợp người lao động sau đây sẽ được nhận tiền thay cho việc đóng BHXH (Căn cứ khoản 4 Điều 4 Quyết định 595/QĐ-BHXH 2017):
Trường hợp 1: Người giúp việc gia đình.
Trường hợp 2: NLĐ đi làm nhưng đang hưởng lương hưu hằng tháng.
Trường hợp 3: NLĐ đi làm nhưng đang hưởng trợ cấp hằng tháng theo chế độ sinh hoạt phí đối với cán bộ cấp xã tại Nghị định 09/1998/NĐ-CP.
Trường hợp 4: NLĐ đang hưởng trợ cấp mất sức lao động hằng tháng.
Trường hợp 5: NLĐ đang hưởng trợ cấp hằng tháng theo quy định tại Quyết định 91/2000/QĐ-TTg và Quyết định 613/QĐ-TTg năm 2010.
Trường hợp 6: NLĐ là Quân nhân, Công an nhân dân, người làm công tác cơ yếu đang hưởng chế độ trợ cấp hằng tháng theo Quyết định 142/2008/QĐ-TTg, Quyết định 38/2010/QĐ-TTg, Quyết định 53/2010/QĐ-TTg, Quyết định 62/2011/QĐ-TTg.
Tuy nhiên, nếu không thuộc các trường hợp trên NLĐ và người sử dụng lao động tự thỏa thuận nhận tiền thay cho đóng bảo hiểm bắt buộc theo quy định thì cả NLĐ và người sử dụng lao động đều sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động. Cụ thể:
- NLĐ sẽ bị phạt từ 500.000 - 1.000.000 đồng (theo khoản 1 Điều 39 Nghị định 12/2022/NĐ-CP).
- Người sử dụng lao động sẽ bị phạt tiền từ 12% - 15% tổng số tiền bảo hiểm phải đóng nhưng tối đa không quá 75 triệu đồng (theo điểm c khoản 5 Điều 39 Nghị định 12/2022/NĐ-CP).
Số tiền được nhận thay cho việc đóng BHXH bắt buộc là bao nhiêu?
NLĐ không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc (6 trường hợp nêu trên) sẽ được doanh nghiệp trả thêm tiền thay cho việc đóng bảo hiểm. Số tiền NLĐ được nhận tính bằng số tiền đóng các loại bảo hiểm bắt buộc mà doanh nghiệp phải đóng.
Theo hướng dẫn tại Quyết định 595/QĐ-BHXH năm 2017, hằng tháng, người sử dụng lao động sẽ phải trích đóng bảo hiểm với các tỷ lệ nhất định của tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc:
Theo điểm b khoản 1 Điều 4, Điều 5 Nghị định 58/2020/NĐ-CP, doanh nghiệp có đủ điều kiện đóng quỹ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp với mức thấp hơn và được Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội chấp thuận thì được đóng mức 0,3%. Còn lại đều phải đóng 0,5%.
Do đó, sáu trường hợp NLĐ này sẽ được nhận tiền số tiền như sau:
Số tiền thay cho đóng BHXH = 21,5% hoặc 21,3% * Tiền lương làm căn cứ đóng BHXH
Tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc của NLĐ phụ thuộc vào mức lương theo công việc, chức danh và các khoản phụ cấp công việc.
Tức là, thay vì người sử dụng lao động phải đóng khoản BHXH bắt buộc cho người lao động theo luật định thì số tiền đó sẽ trả cho người lao động cùng với kì trả lương hàng tháng.
