Từ xa xưa, ông cha ta đã có câu “Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi” nhằm nói về tập tục trong những ngày chuyển giao cuối năm cũ và đầu năm mới. Vậy ý nghĩa thật sự của phong tục này là gì mà còn lưu truyền đến tận ngày nay.
1. Tục lệ đầu năm mua muối
Tập tục đầu năm mua muối của người Việt Nam đã được truyền qua nhiều thế hệ. Vào ngày đầu tiên của năm mới, thậm chí ngay sau khi thời khắc giao thừa kết thúc, người ta sẽ mua muối mang về nhà, đây gọi là "muối lộc" để đón nhận may mắn và cầu mong một năm mới đủ đầy, ấm no.
Theo người xưa, muối là một thứ mặn, có tác dụng trừ tà khí, chống xú uế, xua đuổi tà ma, và đem lại nhiều may mắn trong gia đình. Bên cạnh đó, muối còn có ý nghĩa trong tình cảm, mang đến sự mặn mà, gắn kết cho các thành viên trong gia đình, sự hòa thuận giữa vợ chồng, con cái.
Nhiều người chỉ hiểu một cách đơn giản: Muối là mặn. Mua muối đầu năm là mua sự mặn mà về gia đình trong cả năm. Trong đời sống hàng ngày của đồng bào Bắc Bộ, muối có một vị trí rất quan trọng và chỉ đứng sau gạo nên bát muối được mua sẽ đong đầy tới tận ngọn chứ không gạt ngang miệng bát. Ở Bắc Bộ, bạn sẽ dễ dàng bắt gặp những gánh muối trên khắp các đường làng, ngỏ hẻm, người mua kẻ bán tấp nập. Hình ảnh này đã trở thành một phần không thể thiếu, một nét đặc trưng của dân tộc Việt Nam vào Mùng 1 Tết hằng năm.
2. Tục lệ cuối năm mua vôi
"Cuối năm mua vôi" để xây nhà, trang hoàng cho nhà cửa sạch sẽ, sáng sủa để đón chào một năm mới tràn đầy hy vọng. Vôi trát nhà còn là để xóa bỏ những vết tích của năm cũ, sửa chữa những sai lầm, khôi phục lại những thất bát đã qua.
Bên cạnh đó, cuối năm mau vôi còn để tiếp vôi cho "ông bình vôi", vật dụng dùng để ăn trầu của các cụ ngày xưa. "Ông bình vôi" là vật dụng đặc biệt để vôi ăn trầu bằng sành sứ chỉ các cụ có thói quen ăn trầu mới có. Và khi lấy vôi trong bình cũng phải hết sức thận trọng, bởi người xưa quan niệm khi dùng dao vôi để lấy vôi, nhất thiết không được ngoáy chìa vôi vào lòng ông vì nếu thế sẽ bị bệnh cồn cào ruột gan mà phải dùng chìa đưa thẳng rồi rút ra. Vì thế, miệng ông cứ mỗi ngày một đầy, thành vành khuyên, hôm trở trời tự lóc ra, người ta dùng dao khứa chân rồi đem xâu vào dây treo trước cửa để trừ tà. "Ông bình vôi" là vật thiêng trong nhà người xưa, do vậy lúc nào cũng phải cho ông ăn no, ăn đủ. Tuy nhiên, người ta chỉ cho ông vôi vào cuối năm, tránh thêm vôi vào đầu năm vì sợ "bạc như vôi".
3. Mua muối đầu năm về để ở vị trí nào mới phát huy tác dụng?
Tuỳ vào mong muốn của mỗi người, năm mới khi mua muối về sẽ để ở những vị trí khác nhau:
- Xua tà khí cho cả năm: Cho muối vào đầy 3/4 bát hoặc ly thủy tinh, đặt 6 đồng xu xếp theo hình vòng tròn vào bát, mặt dương của xu ngửa lên trên để làm bát muối phong thủy cầu may.
- Cầu mong cả năm được may mắn, mặn mà, tiền bạc dồi dào: Sáng mùng 1 đầu năm mới đặt một túi muối nhỏ vào trong ví tiền.
- Với những người làm kinh doanh buôn bán: Bên cạnh việc để muối vào túi tiền, hãy đặt thêm túi muối ở quầy hàng để cầu may mắn về tài lộc.
- Những người đi du lịch xa có thể đặt túi muối trong vali hoặc treo trên ô tô để có một chuyến đi bình an, may mắn.
4. Đầu năm nên làm gì?
Đầu năm nên làm những điều sau:
- Mua muối cầu tài lộc đầu năm.
- Mặc quần áo mới.
- Đi chùa ngày đầu năm.
- Khai bút đầu năm.
5. Đầu năm kiêng làm gì?
Đầu năm kiêng làm những điều sau:
- Kiêng quét nhà, đổ rác ngày mùng 1.
- Không cho lửa, nước cho người khác vào đầu năm.
- Kiêng làm vỡ đồ dùng.
- Không cho vay hay đòi nợ vào đầu năm.
- Không cãi nhau ngày mùng 1.
