Trong quá trình thực hiện giao dịch mua bán và trao đổi hàng hóa, đôi khi chúng ta có thể phát hiện rằng tiền mình đang sử dụng tiền rách , hư hỏng. Nguyên nhân có thể xuất phát từ các yếu tố khách quan hoặc chủ quan. Pháp luật đã đề ra các quy định về trường hợp đổi tiền bị rách, hư hỏng, và những quy định này được thể hiện trong Thông tư Số 25/2013/TT-NHNN.
Theo Điều 3 của Thông tư 25/2013/TT-NHNN, tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông bao gồm các loại tiền giấy (bao gồm tiền cotton và tiền polymer) và tiền kim loại do Ngân hàng Nhà nước phát hành, những loại tiền này đang được lưu hành nhưng đã bị rách nát, hư hỏng hoặc biến dạng theo quy định về tiêu chuẩn tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông được quy định tại Thông tư này.
Ngân hàng Nhà nước sẽ công bố mẫu tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông để làm cơ sở cho các hoạt động thu, đổi, tuyển chọn, và phân loại tiền. Theo quy định của Điều 4 trong Thông tư 25/2013/TT-NHNN, tiêu chuẩn tiền không đủ điều kiện để lưu thông được chia thành các loại sau:
1. Tiền bị hỏng hoặc rách nát do các nguyên nhân khách quan trong quá trình lưu thông, bao gồm:
- Tiền giấy có sự thay đổi màu sắc, hình ảnh, chữ số trở nên mờ nhạt; tiền có tình trạng nhàu , nát, nhòe, bẩn, hoặc tiền quá cũ; tiền có tình trạng rách rời hoặc rách nhỏ nhưng được ghép lại vẫn còn nguyên tờ tiền.
- Tiền kim loại bị mòn, han gỉ, hoặc hỏng hóc ở một phần hoặc toàn bộ hình ảnh, hoa văn, chữ số và lớp mạ trên đồng tiền.
2. Tiền bị hỏng hoặc rách nát do các nguyên nhân chủ quan trong quá trình bảo quản, bao gồm:
- Tiền giấy bị thủng lỗ, bị rách mất một phần; tiền có tình trạng bị ghép lại; tiền bị cháy hoặc biến dạng do tiếp xúc với nguồn nhiệt cao; giấy in, màu sắc, và các đặc điểm kỹ thuật bảo an của đồng tiền bị thay đổi do tác động của các chất hóa học (như chất tẩy rửa, axit, chất ăn mòn...); tiền có tình trạng bị viết , vẽ hoặc tẩy xóa; đồng tiền bị mục hoặc biến dạng vì các nguyên nhân khác, nhưng không phải do hành vi hủy hoại.
- Tiền kim loại bị cong , vênh, thay đổi định dạng hoặc hình ảnh thiết kế do tác động của các lực ngoại vi hoặc nhiệt độ cao; tiền kim loại bị ăn mòn do tiếp xúc với các chất hóa học.
3. Tiền bị lỗi kỹ thuật do quá trình in ấn hoặc đúc tạo bởi nhà sản xuất, bao gồm các lỗi như giấy in bị gấp nếp làm mất hình ảnh hoặc màu sắc in, lấm bẩn mực in và các lỗi khác xuất hiện trong quá trình in ấn hoặc đúc tạo.
Quy trình đổi tiền rách hoặc bị lấm bẩn, hư hỏng trong quá trình sử dụng được thực hiện tại Ngân hàng Nhà nước chi nhánh, Sở Giao dịch Ngân hàng Nhà nước hoặc các đơn vị thu đổi tiền thực hiện việc đổi tiền.
Lưu ý: Nếu tiền bị rách hoặc hư hỏng trong quá trình sử dụng do lỗi kỹ thuật thì việc đổi tiền tại các địa điểm trên sẽ không hạn chế về số lượng tiền cần đổi và không yêu cầu thủ tục giấy tờ.
Trong trường hợp tiền bị rách nát hoặc hư hỏng do quá trình bảo quản, khách hàng nộp tiền này cho Ngân hàng Nhà nước chi nhánh, Sở Giao dịch Ngân hàng Nhà nước, hoặc đơn vị thu đổi, quy định cụ thể như sau:
- Tiền bị rách nát hoặc hư hỏng không phải do hành vi hủy hoại.
- Trường hợp tờ tiền bị cháy, thủng, rách mất một phần, thì diện tích còn lại phải bằng hoặc lớn hơn 60% so với diện tích tờ tiền cùng loại. Nếu tờ tiền có thể được can dán lại, thì phải có diện tích tối thiểu bằng 90% so với diện tích tờ tiền cùng loại và phải đảm bảo nguyên gốc và bố cục của tờ tiền (bao gồm mặt trước, mặt sau, trên, dưới, bên phải và bên trái), đồng thời còn có thể nhận biết các yếu tố bảo an.
- Đối với tiền polymer bị cháy hoặc biến dạng do tiếp xúc với nguồn nhiệt cao, diện tích còn lại tối thiểu phải bằng 30% so với diện tích tờ tiền cùng loại, và vẫn giữ nguyên bố cục của tờ tiền. Đồng thời, tờ tiền này cần có ít nhất hai trong số các yếu tố bảo an sau: hình ẩn trong cửa sổ nhỏ, mực không màu phát quang, số sêri phát quang, dây bảo hiểm, yếu tố IRIODIN, chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Dựa trên điều kiện xét đổi, đơn vị sẽ cân nhắc thu đổi tiền cho khách hàng. Nếu không đáp ứng đủ điều kiện, họ sẽ trả lại cho khách hàng và cho biết rõ lý do vì sao lại từ chối đổi tiền.
