Chuyện kể rằng, cách đây hơn 800 năm, vào giữa tiết trời đông giá lạnh, cả kinh thành Thăng Long vô cùng lo lắng bởi nhà vua và văn võ bá quan trong triều cùng hàng ngàn người dân đột nhiên mắc một chứng bệnh thời khí như sổ mũi, hắt hơi, đau nhức chân tay mình mẩy. Vua Lý Thần Tông đã hạ chiếu cho pháp sư Giới Không Thiền Sư lập đàn tế lễ, nhưng bệnh vẫn không thuyên giảm mà ngày một lan rộng.
Các quan ngự y được lệnh sưu tầm dược liệu để chế ra những phương thuốc trị bệnh. Sau một thời gian chạy chữa, các chứng bệnh lui dần, duy chỉ còn chứng ho, mất tiếng là dai dẳng kéo dài đến tận giáp Tết Nguyên đán. Nhà vua phải xuống chiếu cho nhân dân cả nước xem ai biết môn thuốc gì chữa khỏi chứng ho kéo dài này sẽ được trọng thưởng.
Chiếu chỉ ban hành được vài ngày thì có một nông dân tên là Hoàng Quyết xin dâng lên nhà vua một vị thuốc dân gian, đó là quả quất luyện với đường phèn để chữa bệnh. Nhà vua bèn dùng thử thấy thuốc vừa chua, vừa ngọt, lại cay tê, đắng đắng, thơm mùi quất, chỉ trong hai ngày là khỏi bệnh.
Bài thuốc được phổ biến rộng rãi trong dân gian và từ đó, cây quất cũng được trồng và dùng làm thuốc chữa bệnh tại kinh thành Thăng Long.
Bài thuốc đơn giản nhất thường dùng với quả quất là hấp cách thủy cùng mật ong (hoặc đường phèn) trong vòng 15 phút để trị ho, viêm họng. Ngoài ra, người ta còn dùng quất chưng làm siro để dùng dần, hoặc ngâm với đường/muối. Nước quất có thể uống như một loại nước giải khát, giúp thanh nhiệt cơ thể, và đặc biệt có tác dụng giải rượu. Các bệnh đường tiêu hoá như đầy tức vùng thượng vị, đau dạ dày, nôn mửa, chán ăn cũng đều có thể dùng quất trị bệnh. Với các bộ phận khác của cây quất như lá, rễ, hạt cũng được dùng làm thuốc.
Công dụng chữa ho của quả quất
Quả quất có vị chua ngọt, tính mát, có công dụng kích thích tiêu hóa, giảm ho và trừ đờm, thường được dùng để chữa các chứng bệnh: chướng bụng đau, chán ăn, nôn nấc, ho khạc nhiều đờm, và các bệnh ho khác. Nghiên cứu hiện đại cho thấy, quả quất có chứa nhiều pectin, tinh dầu, đường và các vitamin, có tác dụng chống viêm, long đờm giảm ho, bình suyễn, kháng khuẩn và kháng vi rút. Do vậy, dùng quả quất để làm long đờm biện pháp hiệu quả cao trong điều trị.
Bài thuốc nhờ quất
Thành phần
- Nghệ vàng (tính dương): 1 củ bằng ngón chân cái.
- Quất tươi xanh (tính âm): 1 quả, không dùng quất chín.
- Mật ong: 3 thìa cà phê.
- Nước nóng: 1/2 chén.
Cách làm
Nghệ cạo vỏ, giã nhỏ. Quất cắt đôi, để nguyên hột, cho tất cả vào bát, thêm 3 thìa mật ong và 1/2 chén nước sau đó đem chưng cách thủy 15 phút.
Cách dùng
- Người lớn mỗi lần uống 5 thìa cà phê (ăn cả bã nghệ và quất là tốt nhất), ngày uống 2 lần sau bữa ăn (không uống trước bữa).
- Trẻ em: Uống 2-3 thìa mỗi lần sau ăn.
- Trẻ sơ sinh bú mẹ: Mẹ uống rồi cho con bú. Uống đến khi nào hết triệu chứng bệnh mới dừng.
