Ở tuổi 94, viện sĩ Tôn Yến vẫn duy trì được sức khỏe dẻo dai và tinh thần minh mẫn. Là một chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực ung thư, ông nhiều lần chia sẻ rằng bí quyết sống khỏe và phòng ngừa ung thư của mình rất đơn giản – ai cũng có thể làm được, chỉ cần bắt đầu từ những thói quen nhỏ hàng ngày.
1. Hạn chế đồ ăn nhiều chất béo và đồ chiên rán
Viện sĩ Tôn Yến luôn tuân thủ nguyên tắc “ăn no 70%” – dừng lại khi cảm thấy vừa đủ. Ông khuyên mọi người nên giảm tiêu thụ mỡ động vật, thịt đỏ và các món chiên rán, vì đây là những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc ung thư.
Theo Trung tâm Ung thư Quốc gia Trung Quốc, chế độ ăn thiếu rau củ và trái cây là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư, chiếm tới 15,6% – vượt cả hút thuốc hay uống rượu.
Các nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng chỉ ra rằng thịt chế biến sẵn như xúc xích, giăm bông, thịt xông khói… thuộc nhóm chất gây ung thư loại 1, có thể làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng lên tới 18% nếu ăn thường xuyên. Tương tự, việc tiêu thụ nhiều thịt đỏ, đặc biệt là khi nướng hoặc chiên ở nhiệt độ cao, cũng khiến nguy cơ ung thư gia tăng đáng kể.
Để bảo vệ sức khỏe, ông khuyến nghị ăn nhiều rau xanh và trái cây tươi – mỗi ngày nên tiêu thụ khoảng 300–500g rau và 200–350g trái cây, kết hợp lượng thịt vừa phải. Một chế độ ăn cân bằng, ít dầu mỡ, giàu vitamin và chất xơ không chỉ giúp giảm nguy cơ ung thư mà còn tăng cường sức đề kháng, kéo dài tuổi thọ.
2. Không hút thuốc và hạn chế rượu bia
Viện sĩ Tôn Yến nhiều lần nhấn mạnh: “Kiểm soát hút thuốc lá phải nghiêm ngặt như kiểm soát lái xe khi say rượu.” Ông cho biết, rất nhiều bệnh nhân ung thư sau khi nghe lời khuyên của mình đã bỏ thuốc, nhưng đáng tiếc là họ đã quá muộn – nếu từ bỏ sớm hơn, có thể đã tránh được căn bệnh này.
Khói thuốc chứa hơn 7.000 hợp chất, trong đó có 69 chất gây ung thư như nicotin, hắc ín, carbon monoxide, nitrosamine… Càng hút nhiều và hút lâu, nguy cơ tổn hại sức khỏe càng lớn. Ung thư phổi, miệng, vòm họng, thực quản là những căn bệnh thường gặp ở người hút thuốc lâu năm.
Không chỉ thuốc lá, rượu cũng là một chất gây ung thư nhóm 1 theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Thống kê cho thấy, 1 trong 18 bệnh nhân ung thư có tiền sử uống rượu. Thói quen uống rượu thường xuyên làm tăng nguy cơ mắc các loại ung thư gan, dạ dày, thực quản và khoang miệng.
3. Tránh tiếp xúc với các tác nhân gây ung thư
Theo viện sĩ Tôn Yến, nhiều loại ung thư thực ra là “do con người tạo ra”, xuất phát từ nhiễm trùng bởi các tác nhân gây bệnh. Một nghiên cứu đăng trên The Lancet Global Health cho thấy, năm 2018 có tới 2,2 triệu ca ung thư mới (tương đương 13% tổng số) bắt nguồn từ các bệnh truyền nhiễm.
Bốn tác nhân phổ biến nhất gồm:
Virus HPV – nguyên nhân hàng đầu gây ung thư cổ tử cung, lây qua đường tình dục và tiếp xúc trực tiếp.
Virus viêm gan B (HBV) – nếu không được điều trị, có thể tiến triển từ viêm gan → xơ gan → ung thư gan.
Virus Epstein–Barr (EBV) – liên quan chặt chẽ đến ung thư vòm họng, lây qua tiếp xúc gần, hôn hoặc dùng chung đồ dùng.
Vi khuẩn Helicobacter pylori (HP) – làm tăng nguy cơ ung thư dạ dày gấp 2–6 lần; lây qua đường miệng-miệng hoặc phân-miệng.
Ung thư không phải bệnh truyền nhiễm, nhưng tác nhân gây ung thư thì có thể lây lan. Vì vậy, việc giữ gìn vệ sinh cá nhân, ăn uống an toàn và tiêm phòng đầy đủ là biện pháp quan trọng để phòng bệnh.
4. Tránh căng thẳng và cảm xúc tiêu cực
Theo viện sĩ Tôn Yến, cuộc sống hiện đại khiến con người dễ rơi vào căng thẳng, lo âu và tức giận. Ông khuyên mọi người hãy học cách “sống vô tư, không chấp nhặt chuyện nhỏ” – bởi tinh thần vui vẻ chính là liều thuốc quý nhất cho sức khỏe.
Ông nhận thấy, nhiều bệnh nhân ung thư đều có điểm chung: chịu áp lực kéo dài, trầm cảm hoặc lo lắng quá mức. Khi cảm xúc tiêu cực tích tụ, cơ thể sẽ phản ứng bằng stress, làm suy giảm hệ miễn dịch – điều kiện để tế bào ung thư phát triển.
Việc kìm nén cảm xúc như giận dữ hay buồn bã mà không giải tỏa đúng cách cũng khiến nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
