Cúng ông Công ông Táo là nét phong tục truyền thống lâu đời của người Việt. Ngày 23 tháng Chạp theo truyền thống là ngày ông Công ông Táo về trời bẩm báo chuyện nhân gian một năm qua và chuẩn bị cho năm mới. Theo truyền thông ông Công ông Táo cưỡi cá chép về trời. Thế nên dân gian cúng cá chép để làm phương tiện cho ông Công ông Táo lên thiên đình.
Chọn cá gì mới đúng: Cá giấy, cá nấu chín hay cá sống?
Theo truyền thống nhiều gia đình chọn cá chép về rán và cúng trong mâm cỗ như một món cúng gia tiên và thần linh thông thường. Theo đó món ăn cúng thì phải làm chín, cá chép rán lên tức là "hóa kiếp" để làm phương tiện cho ông Công ông Táo lên trời.
Sau đó nhiều gia đình lại mua cá chép sống về thả vào bát nước để ý là cá bơi được thì mới giúp ông Công ông Táo bay được lên trời. Gần đây thì lại có nhiều gia đình mua cá chép giấy cúng rồi đốt để "hóa" làm phương tiện cho Táo lên trời.
Nhiều người tin rằng mua cá để ông Công ông Táo lên trời kịp thời bẩm báo với thiên đình sẽ có lộc, may mắn cả năm.
Vậy cá chép nào nên chọn trong các loại cá trên? Theo các nhà nghiên cứu văn hóa Việt Nam cho rằng, để cúng 23 Chạp thì nên mua cá chép sống bởi vì ngoài ý nghĩa thờ cúng để dâng Táo quân phương tiện đi lại, tục lệ phóng sinh cá chép cũng có một ý nghĩa văn hóa quý báu, thể hiện tinh thần nhân đạo của người Việt. Phóng sinh là nét đẹp từ tâm xuất phát từ văn hóa Phật giáo. Do đó mua cá chép sống cúng rồi thả ra sông cũng là một nét đẹp. Còn cá giấy giống như vàng mã nên hạn chế đốt, cá chín thì được xem là một món ăn cho người cúng.
Cúng cá chép sống vừa mang ý nghĩa tâm linh vừa thể hiện nhân văn từ tâm, không sát sinh mà phóng sinh, tích thêm phước thiện lành cho gia chủ. Do đó chọn cá chép sống là tốt nhất.
Cách chọn cá chép cúng ông Công ông Táo chuẩn nhất
Bạn có thể chọn cá chép ta còn sống hoặc cá chép đỏ về thả vào chậu nước cúng cùng mâm cỗ rồi sau đó phóng sinh. Cá không nhất thiết phải là cá to. Dân gian thường chọn chép đỏ và khỏe mạnh, không trầy xước, mất vảy là được. Để thử độ khỏe mạnh của cá, người mua có thể chạm nhẹ vào mặt nước chậu đựng cá, nếu thấy cá bơi nhanh, quẫy mạnh thì đó là con cá khỏe mạnh. Bạn có thể kiểm tra khi lật cá, mang cá đỏ tươi nghĩa là đó là cá khỏe mạnh. Nếu mang cá màu đỏ thâm thì đó là con cá yếu, chỉ để một thời gian ngắn có thể chết.
Lưu ý khi cúng cá ngày 23 chạp
Cúng cá sống thì bạn nên lưu ý thả cá vào bát nước sạch thả thêm một cọng rêu nhỏ vào bát nếu mua cá trước thời gian cúng lâu. Khi cúng bát (chậu) cá chép được để cạnh mâm cỗ cúng. Cá chép mua về nên cúng sớm để khi đi thả cá còn khỏe mới sống được, tránh làm cá yếu cá chết lại phạm kỵ sát sinh.
Đặc biệt khi đi phóng sinh cá rất cần chú ý tránh nơi giăng lưới bắt lại cá, tránh thả cả túi nilon xuống sông sẽ làm ô nhiễm môi trường và lại sát hại thủy sinh, thậm chí sát hại luôn con cá mình phóng sinh.
Mua bao nhiêu con cá mới đúng?
Cá chép nên chọn số lượng 3 vì theo truyền thuyết gia đình táo quân có 2 ông 1 bà nên mỗi người một con cá chép. Tuy nhiên việc cúng là tùy tâm không bắt buộc, tùy theo niềm tin gia chủ. Có người cho rằng việc cúng cá chép cũng chỉ mang ý nghĩa tượng trưng, một con cũng được, không có cá chép sống thì đĩa xôi mang hình cá chép, hay dùng cá chép bằng vàng mã cũng được. Có gia đình thường cúng một đôi vì thích sự cân đối, cân bằng. Nhưng theo sự tích thì nên cúng 3 con mới phù hợp với tích xưa.
*Thông tin mang tính tham khảo chiêm nghiệm
