Trong chương trình Dân hỏi bộ trưởng trả lời tối ngày 24/11, bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phạm Vũ Luận đã đề cập một số nội dung quan trọng, liên quan đến đổi mới giáo dục.
Câu hỏi đầu tiên dành cho bộ trưởng Luận được gói ghém từ bức xúc của một phụ huynh gửi tới chương trình: "Con tôi mới đi học lớp 1, nhưng mỗi ngày đã phải gánh nặng trên vai những chồng sách, vở". Vị phụ huynh bày tỏ bức xúc với những đề toán theo kiểu: “Nam năm nay 4 tuổi, bố Nam gấp 3 lần tuổi của Nam, hỏi bố Nam năm nay bao nhiêu tuổi?” - đáp án: “Bố Nam năm nay 12 tuổi”. Hay một đề toán “ghê rợn” khác: “Em có 5 ngón tay. Em chặt bớt 2 ngón. Hỏi còn mấy ngón?”.
Vị phụ huynh bày tỏ lo lắng cho tương lai của con mình trước những đề toán như trên, đồng thời đề nghị bộ trưởng có giải pháp về vấn đề này để cha mẹ học sinh yên tâm.
Bộ trưởng Phạm Vũ Luận biết: "Tôi xin chia sẻ sự bức xúc của các bậc phụ huynh, liên quan đến những thông tin về sai sót, phi lí, không thực tiễn".
Bộ trưởng nói đây là biểu hiện của tác động tiêu cực của kinh tế thị trường vào giáo dục. Những tài liệu được lưu hành chính thống trong nhà trường không có những sai sót như thế này.
Theo bộ trưởng, những tài liệu này do những người viết không đủ kiến thức về khoa học giáo dục, không có kiến thức về thực tiễn và thiếu trách nhiệm khi biên soạn, được những nhà xuất bản, nhà in chạy theo đồng tiền đơn thuần đưa ra thị trường. Do vậy, nó thâm nhập ở mức độ nhất định vào các nhà trường.
Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phạm Vũ Luận trong chương tringh Dân hỏi Bộ trưởng trả lời. Ảnh ITN
Thấy được thực tiễn này, Bộ GDĐT đã chủ động triển khai biên soạn và ban hành VBQPPL để dựng lên “hàng rào kỹ thuật” trước cổng trường. Theo Bộ trưởng “hàng rào này”, một mặt đưa được những tài liệu tham khảo tốt trong nước, cũng như của nước ngoài vào nhà trường, với liều lượng thích hợp, đồng thời chặn đứng những cuốn sách phản giáo dục, không khoa học, không phù hợp với thực tiễn, với lứa tuổi.
Qua đó, giúp các nhà trường có cơ chế lựa chọn được sách, tài liệu, ngăn chặn được những tài liệu không tốt.
Bộ GDĐT cũng bàn bạc với Bộ TTTT để ra thông tư liên tịch nhằm xác định trách nhiệm của các nhà xuất bản trong việc phát hành những tài liệu liên quan đến giáo dục ở ngoài thị trường.
Bộ trưởng bày tỏ mong muốn các bậc phụ huynh, học sinh có sự lựa chọn, thẩm định kỹ những tài liệu liên quan đến giáo dục trước khi mua, để những loại sách này không lọt được vào gia đình.
Dư luận quan tâm đến Nghị quyết đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo vừa được thông qua. Để nói ngắn gọn cụm từ đổi mới căn bản giáo dục, Bộ trưởng sẽ nói gì?
Bộ trưởng Phạm Vũ Luận cho biết: Chúng ta thay đổi cả về nhận thức cũng như hành động trong tổ chức giáo dục, cả về quan điểm, mục tiêu nguyên tắc, phương pháp.
Chúng ta sẽ thay nền giáo dục hiện nay đang chuyển tải càng nhiều kiến thức cho các cháu sang cách thức giúp các cháu tự học, tự nghiên cứu. Chuyển từ việc đánh giá các cháu tính toán nhanh, tính toán đúng, tính toán nhiều là giỏi sang phương thức hướng dẫn để các cháu sáng tạo.
Thay vì dạy các cháu thành nhà văn, nhà tin học, nhạc sĩ chuyển thành các cháu có năng lực cảm thụ cái hay, cái đẹp bài thơ, bài văn, xúc động trước bản nhạc, bức tranh. Tức là tạo dựng để sau này các cháu trở thành công chúng lành mạnh của nền âm nhạc, văn học, hội họa của Việt Nam và thế giới. Đồng thời, có năng lực từ chối những sản phẩm độc hại không có lợi cho quá trình hình thành nhân cách và phẩm chất của các cháu.
Chúng ta sẽ tạo dựng thế hệ có sự tự chủ, tự tin viết, trình bày, diễn đạt và bảo vệ ý kiến của mình, đồng thời có khả năng lắng nghe, tiếp thu cái hay, tốt của đồng nghiệp, bạn học, những người xung quanh và sau này của cả thế giới để làm giàu trí tuệ và khả năng làm việc của mình.
Có nhiều băn khoăn của đội ngũ giáo viên, những người thực thi phương pháp giảng dạy mới này. Bộ trưởng có giải pháp gì giải quyết băn khoăn đó?
Theo bộ trưởng, băn khoăn là điều dễ hiểu, vì đổi mới lần này là sự thay đổi căn bản: Cách thức, tư duy sẽ khác, vị trí của người thầy sẽ khác. Vai trò và nhiệm vụ của người học sẽ khác. Phương pháp học, kiểm tra, đánh giá sẽ khác.
Như vậy, chúng ta phải từ bỏ cách nghĩ, cách làm vốn là “máu thịt” của nhiều thế hệ học sinh, thầy cô giáo sang cách làm mới.
Chúng ta không có lựa chọn khác, vì đây là con đường, cách thức mà hầu hết các nước trong đó có nước phát triển cả về văn hóa, kinh tế, giáo dục đang đi.
Khó khăn thì nhiều, nhưng có làm được không, tôi khẳng định là làm được. Trong quá trình nghiên cứu để đề xuất với Trung ương, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã phối hợp với nhiều địa phương trên cả nước trong đó có nhiều tỉnh, thành phố có điều kiện thuận lợi và nhiều tỉnh có điều kiện khó khăn.
Tại những tỉnh này, chúng tôi đã có triển khai thí điểm những mô hình và phương án đổi mới lần này với hàng chục trường, với chục ngàn học sinh. Trong đó, có những trường, nhiều học sinh các em người dân tộc thiểu số, không nói được tiếng Việt, bố mẹ các cháu cũng không nói được tiếng Việt.
Khi triển khai, với điều kiện như vậy, qua tập huấn, đào tạo lại thì việc đối mới diễn ra suôn sẻ, thành công, có thể nhân rộng ra các nhà trường. Tuy nhiên để nhân rộng còn khó khăn. Đó là công tác tổ chức, quản lý. Chúng tôi đã hình dung, chuẩn bị triển khai. Ngoài việc đổi mới sách giáo khoa, chúng tôi đã xuất bản tài liệu hướng dẫn cho giáo viên giúp các nhà giáo tìm hiểu, tự nghiên cứu và thay đổi từng bước.
Với cơ sở vật chất được trang bị chúng tôi chuyển các băng, đĩa cho các nhà trường để thầy cô giáo kể cả ở vùng sâu, vùng khó khăn được tiếp xúc, làm việc, học hỏi nhà giáo có kinh nghiệm nhất trong lĩnh vực này.
Ngoài ra, chúng tôi tận dụng cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin và điều kiện kỹ thuật cho phép để liên lạc trực tuyến với thầy cô giáo ở vùng miền có điều kiện để tháo gỡ những vướng mắc của từng thầy cô được các chuyên gia giải đáp, từ đó phổ biến rộng rãi.
Có thể nói, khó khăn đã được dự tính và để tính toán trong điều kiện kỹ thuật và ngân sách cho phép của chúng ta để có giải pháp và biện pháp hợp lý.
Sẽ có muôn vàn khó khăn, nhất là thay đổi tư duy, nhận thức. Tôi mong muốn các thầy cô giáo phát huy tinh thần sáng tạo với tinh thần trách nhiệm để chúng ta tự đổi mới và chúng ta là chủ nhân để triển khai các hoạt động đổi mới dạy và học trong nhà trường.
