Vì sao cúng bánh trôi, bánh chay vào Tết Hàn thực 3/3?
Mặc dù có nguồn gốc từ Trung Quốc, nhưng Tết Hàn thực của người Việt vẫn mang những sắc thái riêng, mang đậm chất Việt.
Tết Hàn thực của người Việt không liên hệ tới Giới Tử Thôi mà những món ăn ngày này làm ra đều được cúng gia tiên với ý nghĩa con cháu đều hướng về tổ tiên, nguồn cội.
Và cũng trong dịp này, dù ai đi đâu, ở đâu đến ngày mùng 3/3 Âm lịch cũng cố gắng về với gia đình để được đi tảo mộ, để cùng nhau ngồi bên mâm cơm sum họp gia đình.
Theo các nhà nghiên cứu văn hóa, bắt đầu từ tháng 3 hằng năm, thời tiết dần nóng lên, cũng là thời điểm chuyển giao sang mùa hè. Vì thế, để đánh dấu thời điểm này, cứ vào ngày 3/3 Âm lịch, người dân làm bánh trôi, bánh chay để cúng tế đất trời, tổ tiên.
Hai thứ bánh trôi và chay đều làm từ bột gạo nếp thơm. Bánh trôi nặn viên nhỏ, ngoài trắng, trong nhân đường đỏ, thả luộc trong nồi nước sôi, khi bánh nổi lên mặt nước vớt ra vừa chín tới. Còn bánh chay thì nặn tròn dẹt, không nhân, đặt lên đĩa nhỏ, khi ăn đổ nước đường lên trên.
Ở một số vùng, người ta làm thêm món bánh nhót, cách làm tương tự bánh chay nhưng chỉ khác hình dáng được người dân nơi đây nặn giống như trái nhót lạ mắt.
Một số lưu ý kiêng làm trong ngày Tết Hàn thực:
Kiêng nổi lửa
Tuy không liên quan trực tiếp đến điển tích Giới Tử Thôi nhưng nhiều địa phương, đặc biệt là ở miền Bắc, vẫn lưu giữ phong tục không nổi lửa vào ngày này, hoặc hạn chế chỉ dùng lửa nấu một lần trong ngày. Đa phần các gia đình sẽ ăn các món nguội, được chế biến sẵn từ hôm trước. Bánh trôi, bánh chay cũng là những món ăn lạnh, không cần hâm nóng lại.
Kiêng ăn mặn
Mặc dù không phải quy định bắt buộc nhưng nhiều gia đình cũng ăn chay vào ngày này. Nếu không có điều kiện ăn chay thì các bà nội trợ sẽ kiêng sát sinh ngay trong nhà mình với ý nghĩa bày tỏ sự tôn kính với người đã khuất.
Không nên làm cỗ bàn linh đình
Trong ngày Tết Hàn thực, việc làm cỗ với nhiều món ăn linh đình, nhiều món cũng là điều không được khuyến khích. Mâm cỗ nên có các món thanh đạm, không nên cầu kỳ, đắt tiền.
Không nên làm bánh trôi, chay ngũ sắc
Ngày nay, nhiều người yêu thích sự sáng tạo, bắt mắt trong những đĩa bánh trôi, bánh chay ngũ sắc. Tuy nhiên, loại bánh này chỉ nên dùng để ăn chứ không nên dùng để cúng trên bàn thờ để đảm bảo sự tinh khiết, thanh tịnh trong ngày lễ truyền thống. Bánh trôi, bánh chay truyền thống làm từ bột nếp trắng, tròn đầy thể hiện tấm lòng thành kính của người còn sống với những bậc tiền nhân. Cúng bánh ngũ sắc không sai nhưng không được khuyến khích, nhằm giữ lại được ý nghĩa nguyên gốc.
