Một phụ huynh đã chia sẻ rằng dù con gái bà là một học sinh lớp 5 học tập rất siêng năng và sắc sảo trong sinh hoạt hàng ngày, nhưng có một điều luôn khiến bà và chồng băn khoăn. Đó là trong quá trình học ở trường, mỗi khi bé gặp câu hỏi khó hoặc nội dung không thể tự giải quyết, bé lại không bao giờ có đủ dũng cảm để hỏi giáo viên.
Chính vì ngại ngần trong việc đặt câu hỏi, kết quả học tập của cô bé không thấy tiến bộ nổi bật suốt một khoảng thời gian. Đây là vấn đề không hiếm gặp ở nhiều học sinh. Mặc dù vậy, trẻ con thường rất tò mò và thích thú trong việc thắc mắc. Trong tâm trí của mỗi đứa trẻ là một kho tàng câu hỏi, và chính những thắc mắc đó góp phần quan trọng trong việc giúp chúng khám phá và hiểu biết thêm về thế giới xung quanh, từ đó phát triển mỗi ngày.
Tuy nhiên, có một thực tế là không ít trẻ em thấy khó khăn trong việc chủ động nêu các câu hỏi hoặc bày tỏ những băn khoăn của mình khi ở trường. Điều này xảy ra vì lý do gì? Có 3 nguyên nhân chính mà cha mẹ cần nhận thức rõ để có thể hỗ trợ con cái mình một cách kịp thời.
Trẻ thiếu tự tin
"Tại sao bầu trời lại hiện lên với sắc xanh? Lý do gì khiến cho cỏ mang màu xanh lá? Vì sao tuyết rơi trong mùa đông? Và tại sao tuyết lại chảy ra khi gặp hơi nóng từ lửa?"
Nhiều phụ huynh có thể xem những câu hỏi trên là không quan trọng, hoặc có thể họ cũng không biết câu trả lời chính xác. Do đó, khi con cái đưa ra những thắc mắc này, một số bố mẹ có thể không quan tâm, cố gắng tránh né hoặc thậm chí phản ứng tiêu cực với sự tò mò của trẻ.
Theo các chuyên gia tâm lý, quan niệm của trẻ em về thế giới xung quanh được hình thành từ cách cha mẹ tương tác với chúng. Nếu bị cha mẹ chế nhạo hoặc phê bình từ khi còn nhỏ, trẻ có thể phát triển một tâm lý e sợ khi trưởng thành.
Trẻ em có thể phát triển cảm giác tự ti, mặc cảm hoặc nhận thức sai lầm về khả năng của bản thân. Theo thời gian, chúng có thể trở nên ngần ngại trong việc đặt câu hỏi, e ngại thể hiện sự tò mò trước mặt cha mẹ, người lớn hoặc giáo viên.
Trẻ em có thể phát triển cảm giác tự ti, mặc cảm hoặc nhận thức sai lầm về khả năng của bản thân
Thiếu kỹ năng giao tiếp
Thực tế là đa số trẻ em thường rất hay nói. Nhưng vì chưa phát triển đầy đủ kỹ năng biểu đạt, thiếu hiểu biết về xã hội, kỹ năng giao tiếp cùng các yếu tố khác, chúng thường gặp khó khăn trong việc làm cho người khác hiểu mình khi giao tiếp.
Do tư duy ngôn ngữ ở trẻ còn hạn chế nên câu hỏi của chúng đặt ra với cha mẹ, giáo viên và bạn bè thường gây khó hiểu. Điều này dẫn đến tình trạng trẻ cảm thấy gặp khó khăn, mất đi sự hứng khởi và thậm chí cảm thấy xấu hổ khi không được người khác hiểu mình.
Thêm vào đó, khi những câu hỏi của trẻ không được hiểu đầy đủ, thường thì câu trả lời chúng nhận lại cũng không đủ để thỏa mãn sự hiếu kỳ của chúng. Từ từ, điều này có thể dẫn đến việc trẻ cảm thấy e ngại, hoặc mất hứng thú trong việc đặt câu hỏi cho người xung quanh, kể cả khi chúng đang gặp vấn đề phức tạp với một phần kiến thức mà chúng chưa thể tự giải quyết.
Thiếu kỹ năng giao tiếp khiến trẻ gặp khó khăn trong việc đặt câu hỏi
Tác động của môi trường xung quanh
Các nghiên cứu trong lĩnh vực thần kinh học chỉ ra rằng, khi chúng ta căng thẳng, cơ thể sẽ tiết ra nhiều chất dẫn truyền thần kinh như norepinephrine và dopamine, làm rối loạn một số đường dẫn trong quá trình truyền thông tin giữa các tế bào thần kinh ở phần trước trán của não. Điều này làm giảm khả năng quản lý hành vi và chức năng nhận thức ở khu vực này. Nói một cách dễ hiểu, căng thẳng làm ảnh hưởng tới khả năng suy nghĩ của chúng ta.
Trong thời gian gần đây, dù chính sách giáo dục quốc gia đã có những điều chỉnh nhằm giảm áp lực học tập cho sinh viên, nhiều phụ huynh vẫn duy trì kỳ vọng cao và tiếp tục đặt nhiều sức ép lên con cái vì họ đã quá quen với việc theo đuổi thành tích cao.
Ở một môi trường giáo dục đầy tính cạnh tranh, trẻ em thường phải đối mặt với cảm giác không an tâm và bất lực do áp lực học tập quá lớn. Điều này gây ức chế sự phát triển của não bộ, làm giảm đi sự tò mò và khao khát tìm hiểu. Hậu quả là các em ngày càng trở nên thụ động, không còn muốn đưa ra câu hỏi hay thảo luận về những vấn đề cá nhân với giáo viên.
Theo quan điểm của nhà khoa học xuất chúng Einstein, khả năng đặt ra các câu hỏi thường xuyên có vai trò quan trọng hơn là việc giải quyết chúng. Điều này là do giải quyết vấn đề có thể chỉ cần đến kỹ năng, nhưng việc đề xuất câu hỏi mới, khám phá khả năng mới và nhìn nhận các vấn đề từ một góc nhìn mới đều yêu cầu sự sáng tạo, trí tưởng tượng và là biểu hiện của tiến triển thực sự trong cách suy nghĩ.
Ông cũng nhấn mạnh rằng trí tưởng tượng có giá trị hơn kiến thức vì kiến thức bị giới hạn, trong khi trí tưởng tượng không biên giới. Đó là lý do tại sao việc khuyến khích trẻ em đặt ra câu hỏi có thể thúc đẩy khả năng tưởng tượng và sáng tạo của chúng.
Nhiều chuyên gia giáo dục cho rằng nếu một đứa trẻ không tự tin đặt câu hỏi khi băn khoăn, điều này có thể phản ánh những thiếu sót trong phương pháp dạy dỗ của cha mẹ hoặc các yếu tố khác. Cha mẹ cần phải tự suy ngẫm, tìm ra giải pháp và khích lệ con cái họ để các em có thể tự tin và dũng cảm trong việc đặt câu hỏi. Chỉ thông qua cách tiếp cận này, quá trình học tập và kết quả học tập của trẻ mới có thể cải thiện, và trẻ sẽ hiểu sâu sắc hơn về những gì đã được học.
