Căn cứ vào dữ liệu của Globocan năm 2022, tại Việt Nam, ung thư gan đứng thứ hai về sự phổ biến và là loại ung thư hàng đầu ở nam giới. Tiến sĩ Vũ Trường Khanh, người đứng đầu khoa Tiêu hóa tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, nhận định rằng có nhiều nguyên nhân gây ung thư gan, bao gồm xơ gan, viêm gan do virus mạn tính, béo phì, tiểu đường, các bệnh liên quan đến chuyển hóa, lạm dụng rượu bia và hút thuốc lá. Thói quen ăn uống không cân đối với việc tiêu thụ nhiều thịt đỏ và thực phẩm chế biến sẵn trong thời gian dài cũng làm tăng nguy cơ này.
Thịt đỏ như thịt bò, heo, cừu, và dê, là nguồn cung cấp protein và vi chất dinh dưỡng như sắt, nhưng tiêu thụ quá mức có thể gây hại cho sức khỏe. Theo Tiến sĩ Khanh, việc nấu thịt ở nhiệt độ cao kèm theo dầu mỡ và chất bảo quản có thể gây áp lực lên gan, dẫn đến rối loạn chức năng chuyển hóa của gan và tăng khả năng mắc bệnh gan nhiễm mỡ, viêm gan, xơ gan và ung thư gan. Chất haem, một sắc tố tự nhiên trong thịt đỏ, có thể yếu hóa tế bào và khiến vi khuẩn sản xuất các chất độc hại, làm tăng nguy cơ ung thư.
Tiêu thụ quá mức thịt đỏ có thể gây hại cho sức khoẻ
Tiến sĩ Khanh khuyến nghị nên chọn thịt trắng như cá và thịt gia cầm thay vì thịt đỏ để giảm nguy cơ ung thư gan. Thịt trắng giàu axit béo không bão hòa và có ít cholesterol và chất béo bão hòa hơn. Chúng cũng góp phần chống viêm, có thể giúp phòng ngừa sự phát triển của khối u ác tính.
Cách chế biến thịt thông qua việc hấp hoặc luộc thay vì chiên giúp bảo vệ sức khỏe, vì khi thịt được nấu ở nhiệt độ cao, các hóa chất như amin dị vòng (HCAs) và amin đa vòng (PCAs) có thể phá hủy tế bào ruột. Thịt đỏ chế biến sẵn cũng chứa độc tố có hại này. Khi thịt đỏ được nấu ở nhiệt độ cao đột ngột, lượng nitrosamine, HCA và PAH - các chất tiền ung thư - tăng lên, nhất là trong thịt chiên hoặc nướng.
Cách chế biến thịt thông qua việc hấp hoặc luộc thay vì chiên giúp bảo vệ sức khỏe
Nên tránh thịt chế biến sẵn do hàm lượng nitrat và nitrit cao, có thể biến đổi thành các hóa chất gây ung thư (N-nitroso hoặc NOC) khi được bảo quản lâu.
Để phòng ngừa ung thư gan, người trưởng thành nên kiểm soát lượng thịt tiêu thụ mỗi tuần, với không quá 1,1 kg thịt từ tất cả các nguồn, bao gồm thủy sản, gia cầm, và gia súc, trong đó thịt đỏ không vượt quá 350-500 g và không quá 7 quả trứng. Phân chia thực phẩm này thành các bữa ăn trong ngày.
Khi nấu thịt, hạn chế gia vị và đường. Bữa ăn nên kết hợp thịt đỏ với rau củ giàu chất chống oxy hóa như củ dền, cà rốt, bông cải xanh, và thêm thảo mộc như sả, gừng, hành, tỏi, cùng dầu ô liu vào quá trình chế biến và ướp thịt. Điều này giúp ngăn chặn các tiền chất gây ung thư.
Bữa ăn nên kết hợp thịt đỏ với rau củ giàu chất chống oxy hóa
Mỗi bữa ăn nên cân bằng các nhóm chất dinh dưỡng từ ngũ cốc, thịt cá, rau củ quả. Đạm thực vật từ rau lá xanh và đậu như đậu nành, đậu xanh, đậu phụ, và các loại hạt như hạt hướng dương, hạt vừng có thể thay thế đạm động vật.
Một lối sống lành mạnh cùng chế độ ăn uống khoa học, bao gồm ăn đúng giờ, tập thể dục thường xuyên, làm việc điều độ, thư giãn, và nghỉ ngơi đầy đủ, cùng việc hạn chế rượu bia và tránh xa thuốc lá, là cần thiết để tăng cường sức khỏe, giảm nguy cơ mắc bệnh và ung thư.
