Loại củ gia vị trên thế giới là ‘của hiếm’, ở Việt Nam có sẵn trong bếp, công dụng quá tuyệt vời

Gia vị "khó tìm thấy" trên thế giới

Nghệ là một loại củ quen thuộc, thường được người Việt để xó bếp và sử dụng làm gia vị khi nấu nướng. Tuy nhiên, nghệ lại trở thành món hàng được ưa chuộng trên toàn cầu.

Theo số liệu sơ bộ từ Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam (VPSA), trong 9 tháng đầu năm 2024, Việt Nam đã xuất khẩu tới 21.841 tấn gừng, nghệ và các loại gia vị khác, với tổng giá trị kim ngạch gần đạt 45 triệu USD.

Mặc dù nghệ rất phổ biến tại Việt Nam, nhưng lại được coi là loại gia vị "hiếm có khó tìm" ở nhiều quốc gia trên thế giới, chỉ có mặt tại một số nước như Ấn Độ, Trung Quốc, Việt Nam, Thái Lan, Myanmar và Nigeria.

Việt Nam tự hào là một trong những quốc gia có diện tích trồng nghệ lớn nhất thế giới, với hơn 50.000 ha tính đến năm 2021. Nghệ được trồng ở nhiều vùng miền, từ đồng bằng đến ven biển, cho đến những khu vực núi cao trên 1500m. Thậm chí, nhiều nơi nghệ còn mọc hoang trên các đồng ruộng, nương rẫy. Nghệ Việt Nam nổi bật với chất lượng tốt, có hàm lượng curcumin cao, từ 3-5%.

Công dụng của nghệ

Theo thông tin từ bác sĩ Nguyễn Phối Hiền, hiện công tác tại Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM – Cơ sở 3, củ nghệ, còn được gọi là uất kim hay khương hoàng, là một dược liệu quan trọng trong Y học cổ truyền Việt Nam và đang được áp dụng rộng rãi trong y học hiện đại. Nghệ thực sự là một tài nguyên quý giá cho sức khỏe.

Nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng nghệ chứa Curcumin (0,3%), hợp chất polyphenol này không tan trong nước, nhưng lại hòa tan trong rượu và các dung môi hữu cơ khác. Curcumin được biết đến với màu vàng đặc trưng của nghệ, đồng thời mang lại nhiều lợi ích như tác dụng chống oxy hóa và kháng viêm.

Ngoài ra, nghệ cũng chứa các tinh dầu với những hợp chất như zingiberen, turmeron cùng một số loại sesquiterpen, đóng vai trò giúp kháng khuẩn và kháng nấm.

Theo bác sĩ Hiền, các thành phần như tinh bột, canxi oxalat và chất béo trong nghệ còn có khả năng bổ sung dinh dưỡng và mang lại nhiều lợi ích dược lý.

Nhiều nghiên cứu hiện đại đã xác nhận những tác dụng tích cực của nghệ. Curcumin có khả năng kích thích bài tiết mật, nâng cao chức năng gan và hỗ trợ hệ tiêu hóa. Hợp chất này cũng giúp giảm thiệt hại từ gốc tự do, ngăn ngừa viêm mạn tính, hỗ trợ điều trị viêm khớp, bệnh tim mạch và tiểu đường.

Bác sĩ Hiền còn chỉ ra rằng một số nghiên cứu cho thấy curcumin có khả năng ức chế sự phát triển và di căn của tế bào ung thư, cũng như bảo vệ các tế bào khỏe mạnh khỏi tác hại của xạ trị.

Trong Y học cổ truyền, nghệ có vị cay, đắng, tính ôn, có tác động lên kinh Can và Tỳ. Các tài liệu y học cổ cho thấy nghệ có thể hỗ trợ điều trị đau bụng kinh, huyết ứ và tình trạng bế kinh; giúp làm lành vết thương, làm mờ vết thâm; giảm đau và chống viêm trong viêm loét dạ dày, các rối loạn tiêu hóa; hỗ trợ điều trị vàng da, sỏi mật và các rối loạn gan mật khác; giảm đau bụng và điều hòa khí huyết.

Mọi người có thể sử dụng 1-6g nghệ dạng bột hoặc thuốc sắc, chia thành 2-3 lần uống hàng ngày để trải nghiệm những tác dụng này.

Ngoài việc làm thuốc, nghệ còn được ứng dụng trong làm đẹp và trang trí màu sắc cho thực phẩm.

Chú ý khi sử dụng nghệ

Bác sĩ Hiền nhấn mạnh rằng nghệ là một loại dược liệu quý giá nhưng cũng có những trường hợp không nên sử dụng. Bác sĩ giải thích rằng phụ nữ mang thai nên tránh sử dụng nghệ vì nó có thể kích thích tử cung và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của thai nhi. Hơn nữa, những người bị sỏi mật hoặc tắc mật cũng không nên dùng nghệ.

Bệnh nhân đang điều trị bằng hóa chất cũng không nên sử dụng nghệ, do nó có thể khiến hiệu quả của thuốc bị giảm. Tuy nhiên, sau khi kết thúc quá trình hóa trị, mọi người có thể dùng nghệ như một cách hỗ trợ điều trị.

Nghệ có thể tác động xấu đến các loại thuốc kháng axit hoặc thuốc điều trị trào ngược dạ dày. Ngoài ra, nghệ cũng có tương tác với thuốc chữa đái tháo đường, có thể gây ra hạ đường huyết xuống mức quá thấp. Việc sử dụng nghệ cùng với các loại thuốc đông máu có thể tăng nguy cơ chảy máu. Do đó, những người đang dùng các loại thuốc này cần đặc biệt chú ý không sử dụng nghệ.

Bác sĩ khuyến cáo nên tránh dùng nghệ với liều lượng cao trong thời gian dài, vì điều này có thể gây kích ứng dạ dày, tiêu chảy hoặc làm nóng trong người.

“Mọi người nên tham vấn ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng nghệ, nhất là khi đang điều trị bệnh hay dùng thuốc khác,” bác sĩ Hiền khuyên.

“Mặc dù nghệ là một dược liệu đáng quý trong Y học cổ truyền và có nhiều lợi ích cho sức khỏe, từ hỗ trợ điều trị bệnh tiêu hóa, kháng viêm đến làm đẹp và chăm sóc sức khỏe toàn diện, nhưng việc sử dụng cần phải cẩn thận, tuân thủ đúng liều lượng và hướng dẫn từ các chuyên gia y tế để đảm bảo an toàn và đạt được hiệu quả tối ưu,” bác sĩ Hiền nói thêm.