Nếu trước đây, quả trám chỉ đơn giản là một loại thực phẩm "cứu đói" ở quê, thì hiện tại, nó đã trở thành đặc sản hấp dẫn được người dân thành phố săn lùng để chế biến thành nhiều món ngon.
Mùa thu hoạch trám kéo dài từ tháng 6 đến tháng 8 hàng năm. Trong khoảng thời gian này, tại các chợ dân sinh ở Hà Nội hay trên các sàn thương mại điện tử, quả trám được bày bán nhiều với giá dao động từ 70.000 đồng đến 150.000 đồng mỗi kilogram.
Trám được chia thành hai loại chính: trám xanh và trám đen. Trám xanh khi chín sẽ ngả màu vàng và được trồng phổ biến tại các tỉnh miền núi phía Bắc, như Cao Bằng. Trong khi đó, quả trám đen có vỏ màu tím, khi chín vẫn giữ nguyên màu tím nhưng có lớp phấn trắng phủ bên ngoài, thường được tìm thấy nhiều ở Phú Thọ, Bắc Giang và các tỉnh miền Trung. Theo kinh nghiệm dân gian, quả trám có nhiều lợi ích cho sức khỏe, không chỉ cung cấp các khoáng chất và vitamin cần thiết mà còn là một vị thuốc quý với các công dụng như: giảm ho, tiêu đờm, giảm viêm họng, khản tiếng, và hỗ trợ hệ tiêu hóa.
Mùa thu hoạch trám kéo dài từ tháng 6 đến tháng 8 hàng năm
Quả trám có thể được chế biến thành nhiều món ngon như trám kho, gỏi trám, xôi trám hoặc trám om, muối chua. Đặc biệt, trám xanh còn có thể ăn sống khi chấm với muối ớt. Trước khi có tủ lạnh, việc bảo quản trám gặp nhiều khó khăn, do đó người dân ở quê thường làm món trám muối để ăn quanh năm. Ngày nay, nhiều chị em phụ nữ thường mua trám về và bảo quản trong ngăn đá để dùng dần.
"Quê hương tôi ở Phú Thọ nổi tiếng với những cây trám mọc nhiều khắp nơi. Đến mùa, mỗi khi về quê tôi thường mua vài chục cân mang xuống thành phố. Tại các chợ quê, giá trám chỉ khoảng 60.000 đồng/kg, nhưng khi về đến thành phố, giá lại cao ngang với thịt lợn," chị Phương (37 tuổi, ở Phú Thọ) cho biết.
Qua quan sát, quả trám có hình thoi, với hạt nhọn ở hai đầu, khi ăn có vị bùi và ngon. Những người sành ăn có thể phân biệt được giữa trám nếp và trám tẻ, trong đó trám nếp có vị ngọt, bùi, thịt mềm dẻo, còn trám tẻ thì giòn và cứng hơn. Thông thường, loại trám nếp thường được người tiêu dùng ưa chuộng hơn.
Qua quan sát, quả trám có hình thoi, với hạt nhọn ở hai đầu, khi ăn có vị bùi và ngon
Anh Vinh, người bán trám đen tại chợ Hà Đông, Hà Nội, chia sẻ rằng mỗi ngày anh bán cả tạ trám trong mùa. "Người quen của tôi ở xã Hoàng Vân, Hiệp Hoà, Bắc Giang thu mua trám từ bà con rồi gửi xe hàng ngày cho tôi. Nhờ có kinh nghiệm, bác tôi biết chọn vườn trám ngon, bở. Khách mua lần đầu sẽ quay lại mua thêm nhiều lần nữa. Nhiều người còn đặt vài yến gửi vào Nam để biếu," anh Vinh cho biết.
Khoảng chục năm trở lại đây, khi giá trị quả trám tăng cao, nhiều bà con ở các khu vực khác nhau đã mở rộng mô hình trồng và thu hoạch trám, nhờ đó tăng thêm thu nhập, thu về hàng chục triệu đồng mỗi vụ.
Anh Bắc cùng gia đình ở Hiệp Hoà, Bắc Giang hiện đang sở hữu một vườn với khoảng 20 cây trám đen. Anh Bắc cho biết mỗi cây trám cổ thụ cho thu hoạch từ 1-2 tạ quả tươi mỗi năm, còn những cây từ 20-30 năm tuổi thì cho thu hoạch vài chục kg mỗi cây.
Mỗi cây trám cổ thụ cho thu hoạch từ 1-2 tạ quả tươi mỗi năm, còn những cây từ 20-30 năm tuổi thì cho thu hoạch vài chục kg mỗi cây
Chị Thủy, cũng ở Hiệp Hoà, Bắc Giang, sở hữu vườn trám đen với 7 gốc trám cổ thụ và hơn 10 gốc trám từ 20-30 năm tuổi. Mỗi năm, vườn trám của chị cho thu hoạch từ 1-2 tấn quả. Chị Thủy cho biết do cây trám rất cao, nên đến mùa chị phải thuê người hái quả hoặc bán luôn cả cây cho thương lái, để họ tự hái quả và dọn dẹp dưới gốc sau khi thu hoạch.
Nghề hái trám cũng trở nên phổ biến, mỗi ngày công có thể kiếm được vài trăm nghìn đồng. Vì cây trám cao và tán rộng, thợ hái trám phải trèo lên cây và dùng sào rung cành cho trám rụng xuống. Phía dưới gốc trám, người ta phải lót bạt để quả trám rụng không bị dập và vẫn giữ được lớp phấn bên ngoài.
