Sáng 10/12, Quốc hội đã thông qua nội dung quan trọng trong Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, đánh dấu một bước chuyển mới của nền giáo dục phổ thông Việt Nam. Theo đó, từ ngày 1/1/2026, mọi học sinh trên cả nước sẽ được cấp phát sách giáo khoa miễn phí. Đồng thời, chương trình phổ thông sẽ áp dụng thống nhất một bộ sách duy nhất, thay vì nhiều lựa chọn như giai đoạn vừa qua.
Quyết định này được xem là bước gỡ khó lâu dài cho hàng triệu gia đình có con trong độ tuổi đi học, đặc biệt ở khu vực nông thôn, nơi chi phí mua sách hàng năm luôn là khoản áp lực không nhỏ vào đầu mỗi năm học. Việc sử dụng một bộ sách cũng được kỳ vọng giảm chênh lệch học tập giữa các vùng miền, tạo mặt bằng kiến thức đồng đều và giúp giáo viên thuận lợi hơn trong giảng dạy.
Những thay đổi liên quan sách giáo khoa
Luật sửa đổi lần này đặt ra yêu cầu cao hơn đối với biên soạn sách giáo khoa. Không chỉ đảm bảo bám sát chương trình tổng thể về mục tiêu và chuẩn năng lực, nội dung sách phải thể hiện sự bình đẳng giới, không mang định kiến về dân tộc, nghề nghiệp hay tôn giáo. Các bộ phận chuyên môn sẽ chịu trách nhiệm kiểm duyệt chặt chẽ để đảm bảo sách chính xác, khoa học và phù hợp tâm lý lứa tuổi.
Điểm đáng chú ý là sách giáo khoa sẽ không chỉ mang hình thức in giấy truyền thống. Trong tương lai gần, học sinh có thể học bằng bản điện tử hoặc sách chữ nổi đối với người khiếm thị. Điều này mở ra hướng tiếp cận học liệu đa dạng và bình đẳng, một bước tiến dài cho nhóm học sinh yếu thế – những đối tượng trước đây khó tiếp cận nguồn tài liệu chuẩn hóa.
Việc thẩm định và phê duyệt sách giáo khoa được giao cho hội đồng quốc gia theo từng môn học. Hội đồng này chịu trách nhiệm kiểm tra, đối chiếu, đánh giá nội dung một cách độc lập trước khi sách được ban hành. Quy trình biên soạn, chỉnh sửa cũng sẽ được quy định chi tiết để tránh tình trạng cập nhật tùy tiện hoặc thay đổi quá nhanh khiến giáo viên và học sinh khó thích nghi.
Song song, các tài liệu giáo dục mang tính địa phương vẫn được giữ lại, nhưng phải được biên soạn dựa trên đặc điểm văn hóa, lịch sử và điều kiện kinh tế xã hội của từng tỉnh. Hội đồng thẩm định cấp tỉnh sẽ chịu trách nhiệm xem xét và phê duyệt. Dù thống nhất một bộ sách chung, học sinh vẫn tiếp cận được giá trị vùng miền – yếu tố làm nên bản sắc đa dạng của đất nước.
Miễn phí học phí – bước tiến tiếp theo
Không chỉ sách giáo khoa, Luật Giáo dục mới tiếp tục duy trì chính sách miễn học phí cho trẻ mầm non và học sinh hệ phổ thông công lập. Đây không phải chủ trương mới, nhưng luật hóa rõ ràng giúp chính sách có nền tảng pháp lý bền vững hơn. Với học sinh tại các trường ngoài công lập, Nhà nước sẽ hỗ trợ một phần chi phí dựa trên khung học phí do chính quyền địa phương quy định.
Một trong những điểm thay đổi quan trọng là minh bạch trong thu – chi giáo dục. Học phí được hiểu là khoản tiền người học đóng góp để bù đắp chi phí cho hoạt động đào tạo, gồm lương giáo viên, vận hành quản lý và khấu hao cơ sở vật chất. Các trường đại học và cơ sở nghề nghiệp có quyền tự chủ mức phí nhưng phải công khai, không áp đặt tùy tiện.
Tại bậc phổ thông, Hội đồng nhân dân tỉnh sẽ quyết định mức học phí cụ thể, đồng thời làm căn cứ để xét miễn hoặc hỗ trợ học sinh khó khăn. Chính phủ đưa ra khung quản lý chung, bảo đảm sự thống nhất, tránh tình trạng địa phương tăng – giảm theo hướng gây áp lực cho phụ huynh.
Thay đổi cách cấp bằng tốt nghiệp THPT
Một điểm đáng chú ý khác là việc điều chỉnh cơ quan cấp bằng tốt nghiệp. Trước đây, học sinh hoàn thành THCS hoặc THPT nhận bằng từ cơ quan quản lý giáo dục cấp huyện hoặc tỉnh. Từ khi luật mới có hiệu lực, quyền này được chuyển về hiệu trưởng nhà trường – những người trực tiếp theo dõi quá trình học tập và đánh giá năng lực học sinh. Việc phân cấp này được kỳ vọng rút gọn thủ tục, tạo sự chủ động cho các cơ sở giáo dục.
Với cấp THPT, học sinh cần tham dự kỳ thi đánh giá tốt nghiệp. Nếu đạt yêu cầu, bằng tốt nghiệp do hiệu trưởng ký xác nhận. Ngược lại, nếu học sinh không dự thi hoặc chưa đủ tiêu chuẩn, vẫn có thể nhận giấy chứng nhận hoàn thành chương trình phổ thông. Giấy chứng nhận này có giá trị đăng ký thi lại hoặc học nghề – mở ra cơ hội cho những học sinh không thuận lợi với con đường thi cử truyền thống.
Một bước ngoặt lớn cho thế hệ học sinh tương lai
Chính sách mới, đặc biệt là miễn phí sách giáo khoa và thống nhất chương trình toàn quốc, có thể xem là một trong những thay đổi mang tính nền tảng của giáo dục Việt Nam trong nhiều năm qua. Gia đình bớt gánh nặng vật chất, giáo viên giảm áp lực chọn và xử lý chương trình đa dạng, học sinh có môi trường học công bằng hơn. Dù còn cần thời gian để đánh giá thực tiễn triển khai, những đổi mới này mở ra kỳ vọng về một nền giáo dục tiết kiệm, hiệu quả và đồng bộ hơn trong tương lai.
