Trong suốt nhiều năm làm việc trong lĩnh vực lâm sàng, tôi đã chứng kiến không ít bệnh nhân phải gánh chịu hậu quả nặng nề do nhồi máu não gây ra. Đây không chỉ là căn bệnh phổ biến ở người trung niên và cao tuổi, mà còn là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong và tàn phế trên toàn cầu.
Nhiều người vẫn nghĩ rằng nguyên nhân chính gây nhồi máu não là do ăn nhiều thịt mỡ, chất béo hay do tắc nghẽn mạch máu. Tuy nhiên, những nghiên cứu gần đây cùng với bằng chứng lâm sàng đã hé lộ một sự thật đáng kinh ngạc – chất béo không hẳn là “thủ phạm” gốc rễ. Thay vào đó, chính một số loại thực phẩm quen thuộc và thói quen ăn uống hàng ngày mới là “quả bom hẹn giờ” âm thầm làm tăng nguy cơ nhồi máu não.
Ngay sau đây, tôi sẽ chia sẻ đến bạn một số loại thực phẩm và hành vi ít được để ý nhưng lại có tác động lớn đến sức khỏe não bộ, nhằm giúp bạn chủ động phòng tránh và xây dựng một chế độ ăn uống lành mạnh hơn mỗi ngày.
Tinh bột tinh chế – "Thủ phạm giấu mặt" gây hại cho mạch máu
Cơm trắng, mì, bánh bao, bánh ngọt… đều là những món quen thuộc trong bữa ăn hằng ngày. Nhiều người vẫn nghĩ rằng chúng nhẹ bụng, ít dầu mỡ, dễ tiêu hóa và no lâu. Tuy nhiên, sự thật là những thực phẩm này đã bị tinh chế quá mức, gần như mất hoàn toàn lớp “lá chắn” bảo vệ – đó là chất xơ.
Khi được đưa vào cơ thể, các loại tinh bột tinh chế này nhanh chóng bị chuyển hóa thành đường glucose, khiến lượng đường huyết tăng vọt chỉ trong thời gian ngắn. Chính sự biến động đột ngột này sẽ liên tục kích thích cơ thể tiết insulin và khiến lớp nội mạc mạch máu luôn trong trạng thái “căng thẳng”. Lâu dài, điều này làm giảm tính đàn hồi của mạch máu và tạo điều kiện hình thành các mảng bám. Một khi những mảng bám bong ra, nguy cơ dẫn đến nhồi máu não là rất cao.
Vì vậy, đừng vội yên tâm với những món “nhẹ nhàng” như cơm hay mì trắng. Thực tế, những thực phẩm tinh chế màu trắng mới chính là “con dao giấu kín” trong bữa ăn hàng ngày của bạn.
Thực phẩm chiên lại nhiều lần – "nước ớt" âm thầm trong mạch máu
Không phải ai cũng biết rằng dầu thực vật khi được đun nóng nhiều lần – dù là dầu lạc, dầu đậu nành hay dầu hạt cải – đều sinh ra các hợp chất nguy hiểm như aldehyde và lipid bị oxy hóa. Đây là những chất có thể trực tiếp làm tổn thương thành mạch máu và gây viêm âm ỉ, giống như việc mỗi ngày có ai đó lén đổ nước ớt vào mạch máu của bạn vậy.
Theo thời gian, những tổn thương này khiến mạch máu yếu dần và dễ dàng bị xơ vữa. Nghiên cứu còn cho thấy các chất oxy hóa trong dầu chiên còn thúc đẩy quá trình oxy hóa LDL – một trong những yếu tố chính gây xơ vữa động mạch và nhồi máu não.
Đừng nghĩ rằng chiên đồ chay thì sẽ lành mạnh hơn. Khi dầu được đun quá lâu hoặc chiên đi chiên lại nhiều lần, ngay cả thực phẩm tốt cũng có thể biến thành “chất độc” với hệ mạch máu.
Thịt chế biến sẵn: “Bộ ba sát thủ” âm thầm hủy hoại mạch máu
Nhiều người tiêu thụ thịt chế biến sẵn mỗi ngày như xúc xích, giăm bông hay thịt xông khói mà không hề biết rằng ẩn chứa bên trong chúng là ba yếu tố nguy hiểm: nitrit, chất bảo quản và chất béo bão hòa. Bộ ba này được ví như “nhóm sát thủ kết hợp” với khả năng gây viêm mạch máu, rối loạn chuyển hóa mỡ máu và làm máu trở nên nhớt hơn.
Theo thời gian, các mạch máu – đặc biệt là mạch máu nhỏ ở não – bị thu hẹp, xơ cứng và dễ tắc nghẽn. Một tổn thương nhỏ nhưng tích tụ lâu dài hoàn toàn có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như nhồi máu não.
Uống nước ép thay nước lọc – Sai lầm ngọt ngào đánh lừa sức khỏe
Thói quen tưởng chừng lành mạnh như thay nước lọc bằng nước ép trái cây lại là một “bẫy ngọt” nguy hiểm. Khi trái cây được ép lấy nước, lượng chất xơ bị loại bỏ, khiến fructose được hấp thụ nhanh hơn nhiều lần so với ăn trái cây nguyên quả. Điều đó đồng nghĩa, chỉ một cốc nước cam có thể chứa lượng đường tương đương ba đến bốn quả cam.
Fructose không được chuyển hóa như glucose, mà đi thẳng tới gan và biến thành chất béo. Lâu dần, nó không chỉ gây gan nhiễm mỡ mà còn làm trầm trọng thêm tình trạng rối loạn mỡ máu, từ đó dẫn đến hội chứng chuyển hóa – một trong những nền tảng hình thành nhồi máu não.
Nhồi máu não là hậu quả của lối sống, không phải sự cố bất ngờ
Hãy nhớ rằng nhồi máu não không xảy ra chỉ sau một bữa ăn hay một lần thức khuya. Đó là kết quả của sự tích tụ kéo dài, bắt nguồn từ thói quen ăn uống và sinh hoạt sai lầm hằng ngày. Những dấu hiệu cảnh báo luôn xuất hiện sớm – chỉ là chúng ta có chú ý và điều chỉnh kịp thời hay không.
Với tư cách là bác sĩ, tôi đã chứng kiến nhiều bệnh nhân phải sống chung với di chứng nặng nề sau đột quỵ. Điều đó khiến tôi càng tin chắc rằng: chăm sóc mạch máu từ sớm chính là cách hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe não bộ.
Hãy bắt đầu bằng những thay đổi nhỏ trong bữa ăn hằng ngày – giảm thịt chế biến, không lạm dụng nước ép, tăng rau xanh, uống đủ nước lọc. Mỗi lựa chọn đúng hôm nay là một bước tiến vững chắc hướng đến tương lai khỏe mạnh.
