Giấc ngủ và vận động: Không phải mối quan hệ cân bằng như chúng ta vẫn nghĩ
Trong nhiều năm, các khuyến nghị sức khỏe thường đặt giấc ngủ và vận động ngang hàng, coi đây là hai nhiệm vụ bắt buộc phải hoàn thành mỗi ngày. Một bên là yêu cầu ngủ đủ từ bảy đến chín tiếng, bên còn lại là duy trì mức vận động tối thiểu để bảo vệ tim mạch và kiểm soát cân nặng. Trên lý thuyết, điều này hoàn toàn hợp lý. Nhưng khi đi vào thực tế đời sống, không phải ai cũng có đủ thời gian và năng lượng để đáp ứng đồng thời cả hai.
Dữ liệu theo dõi dài hạn từ hàng chục nghìn người cho thấy, chỉ một tỷ lệ rất nhỏ thực sự đạt được cả hai mục tiêu trong cùng một ngày. Phần lớn rơi vào tình trạng thiếu ngủ, ít vận động hoặc tệ hơn là thiếu cả hai. Điều này phản ánh rõ áp lực của nhịp sống hiện đại, nơi công việc, gia đình và các trách nhiệm xã hội thường lấn át thời gian chăm sóc sức khỏe cá nhân.
Điểm đáng chú ý là mối liên hệ giữa giấc ngủ và vận động không mang tính “hai chiều” như nhiều người vẫn tin. Việc vận động nhiều hơn trong ngày không giúp cải thiện đáng kể chất lượng giấc ngủ vào ban đêm. Ngược lại, những người ngủ ngon, ngủ sâu lại có xu hướng vận động nhiều hơn vào ngày hôm sau. Giấc ngủ, vì thế, đóng vai trò như nền móng điều khiển toàn bộ nhịp sinh học 24 giờ của cơ thể.
Vì sao giấc ngủ lại giữ vai trò quyết định?
Giấc ngủ không chỉ đơn giản là thời gian nghỉ ngơi thụ động. Trong lúc ngủ, cơ thể diễn ra hàng loạt quá trình quan trọng mà không một hoạt động nào có thể thay thế. Não bộ sắp xếp lại thông tin, các mô được sửa chữa, hormone được điều chỉnh và hệ miễn dịch được củng cố. Khi thiếu ngủ, những quá trình này bị gián đoạn, kéo theo sự suy giảm toàn diện về thể chất lẫn tinh thần.
Điều này lý giải vì sao những người ngủ không đủ thường cảm thấy mệt mỏi, uể oải và thiếu động lực vận động, dù họ vẫn ý thức được tầm quan trọng của tập thể dục. Trong trạng thái thiếu ngủ, cơ thể có xu hướng “tiết kiệm năng lượng”, khiến việc di chuyển trở nên nặng nề hơn, khả năng tập trung giảm sút và nguy cơ chấn thương khi vận động tăng lên.
Ngược lại, chỉ cần cải thiện chất lượng giấc ngủ, nhiều thay đổi tích cực sẽ tự động xuất hiện. Người ngủ đủ thường tỉnh táo hơn, kiểm soát cảm xúc tốt hơn và có xu hướng duy trì mức vận động cao hơn mà không cần ép buộc. Điều này cho thấy giấc ngủ không phải là đối thủ cạnh tranh với vận động, mà chính là điều kiện tiên quyết để vận động diễn ra hiệu quả và bền vững.
Khi không thể làm tất cả, ưu tiên đúng quan trọng hơn hoàn hảo
Một thực tế không thể phủ nhận là không phải ngày nào con người cũng có thể sống “đúng chuẩn”. Có những giai đoạn công việc căng thẳng, gia đình bận rộn hoặc sức khỏe không ổn định khiến việc vừa ngủ đủ vừa tập luyện đều đặn trở nên bất khả thi. Trong những thời điểm như vậy, việc cố gắng đánh đổi giấc ngủ để duy trì lịch tập có thể mang lại nhiều hệ lụy hơn lợi ích.
Nhiều người tin rằng dậy sớm hơn để tập thể dục sẽ giúp bù đắp cho việc ngủ ít. Thế nhưng, khi tình trạng thiếu ngủ kéo dài, hiệu quả của vận động giảm rõ rệt, cơ thể phục hồi kém và nguy cơ suy kiệt tăng lên. Thay vì tạo ra nền tảng sức khỏe vững chắc, cách làm này có thể đẩy cơ thể vào vòng xoáy mệt mỏi kéo dài.
Trong khi đó, việc ưu tiên giấc ngủ lại là lựa chọn thực tế và dễ thực hiện hơn. Chỉ cần ngủ sớm hơn một chút, hạn chế tiếp xúc với màn hình trước khi đi ngủ, giữ không gian phòng ngủ yên tĩnh và tránh ăn uống quá muộn, chất lượng giấc ngủ có thể được cải thiện đáng kể. Khi giấc ngủ ổn định, năng lượng ban ngày sẽ tăng lên, từ đó giúp việc vận động trở nên tự nhiên hơn.
Kết bài: Ngủ không phải là lười biếng, mà là đầu tư cho sức khỏe
Giấc ngủ từ lâu vẫn bị xem là phần “có thì tốt, thiếu cũng không sao” trong lối sống hiện đại. Tuy nhiên, những dữ liệu mới cho thấy đây là cách nhìn chưa đầy đủ. Giấc ngủ không chỉ quan trọng, mà còn giữ vai trò trung tâm trong việc quyết định mức độ vận động, khả năng tập trung và sức khỏe tổng thể của mỗi người.
Vận động vẫn là yếu tố không thể thiếu để duy trì thể lực và phòng ngừa bệnh tật. Nhưng nếu buộc phải lựa chọn trong những ngày quá tải, việc đi ngủ sớm hơn có thể là quyết định đúng đắn nhất. Bởi một giấc ngủ chất lượng không chỉ giúp cơ thể phục hồi, mà còn tạo nền tảng để mọi nỗ lực chăm sóc sức khỏe khác phát huy hiệu quả lâu dài và bền vững.
