Bạn có bao giờ tự hỏi tại sao một số người lớn tuổi có thể sống lâu và khỏe mạnh, trong khi những người khác, dù rất khỏe mạnh khi còn trẻ, nhưng lại dễ mắc bệnh khi về già, thậm chí qua đời sớm?
Sau nhiều năm làm việc tại bệnh viện, tôi đã chứng kiến không ít trường hợp cảm động.
Nhiều người luôn thắc mắc về bí quyết sống lâu và khỏe mạnh.
Đặc biệt là những người trên 85, thậm chí 90 tuổi, họ ăn gì? Liệu họ có những thói quen ăn uống chung nào không?
Thực phẩm có chỉ số GI cao
Nhiều người cao tuổi tránh hoặc không bao giờ ăn thực phẩm có chỉ số đường huyết (GI) cao. Điều này có thể khiến bạn cảm thấy bất ngờ, vì những thực phẩm có GI cao thường trông ngọt ngào và hấp dẫn hơn.
Tuy nhiên, vấn đề không chỉ đơn giản vậy. Đặc điểm nổi bật của thực phẩm có GI cao là chúng có thể làm tăng nhanh lượng đường trong máu, từ đó kích thích cơ thể sản xuất insulin. Sự dao động của đường huyết kéo dài, đặc biệt là tình trạng sản xuất insulin quá mức khi lượng đường trong máu cao, không chỉ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường mà còn có thể thúc đẩy quá trình lão hóa.
Tôi nhớ một phụ nữ trung niên, làm y tá trong bệnh viện nhiều năm. Cô ấy kể rằng mẹ cô sống đến 92 tuổi, khỏe mạnh và gần như không mắc bệnh mãn tính. Điều đáng ngạc nhiên là chế độ ăn uống của mẹ cô rất đơn giản; bà rất hiếm khi ăn thực phẩm chứa đường tinh luyện và gần như không uống đồ uống có đường.
Thực tế, thực phẩm có GI cao có mối liên hệ trực tiếp với tốc độ lão hóa và sự xuất hiện của một số bệnh mãn tính ở người cao tuổi. Vì vậy, giảm thiểu thực phẩm có GI cao không chỉ giúp kiểm soát đường huyết mà còn góp phần làm chậm quá trình lão hóa.
Bánh mì trắng, các món tráng miệng và thực phẩm chế biến sẵn thường chứa lượng đường vượt mức cần thiết. Nếu bạn ăn những thực phẩm này mỗi ngày, sự dao động đường huyết sẽ gây hại lâu dài cho mạch máu, và các vấn đề như xơ vữa động mạch hay tiểu đường sẽ dễ dàng phát triển trong cơ thể.
Ăn quá nhiều thực phẩm có GI cao sẽ tạo gánh nặng lớn cho cơ thể người cao tuổi, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của họ.
Thịt chế biến sẵn
Một “sát thủ vô hình” khác có thể làm giảm sức khỏe của người cao tuổi là thịt chế biến sẵn.
Các loại thịt chế biến như xúc xích, thịt xông khói và giăm bông thường chứa nhiều muối, chất phụ gia và chất bảo quản. Khi người cao tuổi tiêu thụ những thực phẩm này trong thời gian dài, không chỉ dễ gây ra huyết áp cao mà còn làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim và đột quỵ.
Tôi từng gặp một ông lão ăn đồ ăn nhanh hầu như quanh năm. Ông béo phì, huyết áp cao và mắc tiểu đường. Ông nói với tôi rằng có một món trong chế độ ăn mà ông không thể cưỡng lại - đó là thịt chế biến.
"Xúc xích có thể là một bữa ăn, vậy tại sao không ăn?" ông nói.
Nhưng vấn đề là, không thể bỏ qua những rủi ro của thịt chế biến. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc tiêu thụ các sản phẩm thịt này lâu dài khiến người cao tuổi dễ mắc các bệnh tim mạch, vì lượng muối và chất béo bão hòa trong chúng sẽ làm co mạch và tăng huyết áp. Thêm vào đó, một số hóa chất trong các loại thịt này có thể gây ảnh hưởng tiêu cực lâu dài đến hệ miễn dịch.
Những tác động này thường trở nên rõ ràng khi mọi người già đi. Nhiều bệnh nhân cao tuổi đã ở giai đoạn nghiêm trọng của bệnh tăng huyết áp và tiểu đường khi họ được khám tại bệnh viện.
Quá nhiều sản phẩm từ sữa
Sản phẩm từ sữa đã lâu được coi là nguồn bổ sung canxi quan trọng, nhưng điều đó không có nghĩa là chúng phù hợp với tất cả mọi người.
Đặc biệt, đối với một số người cao tuổi, tiêu thụ quá nhiều sản phẩm từ sữa có thể ảnh hưởng xấu đến sức khỏe xương. Nguyên nhân là khi tiêu thụ quá nhiều sữa, cơ thể có thể bị mất cân bằng axit-bazơ và tăng sự tích tụ các chất có tính axit, khiến xương giải phóng canxi để trung hòa các chất này, từ đó làm tăng tốc độ loãng xương.
Tôi từng điều trị cho một bà lão uống rất nhiều sữa suốt nhiều năm. Bà nghĩ rằng sữa là cách bổ sung canxi, cho đến khi kết quả xét nghiệm mật độ xương cho thấy xương của bà trở nên rất giòn. Tôi đã phải thông báo cho bà rằng nguy cơ gãy xương của bà tăng lên rất nhiều.
Bà rất ngạc nhiên khi biết rằng các sản phẩm từ sữa không phải lúc nào cũng tốt cho xương như bà vẫn tưởng. Nghiên cứu cho thấy rằng tiêu thụ quá nhiều sản phẩm từ sữa có thể gây tác hại cho một số người cao tuổi. Mặc dù canxi có lợi cho xương, nhưng nếu kết hợp quá nhiều lactose và protein, cơ thể sẽ hấp thụ canxi kém hơn, làm tăng tốc độ loãng xương.
Do đó, người cao tuổi nên thận trọng khi lựa chọn thực phẩm bổ sung canxi, vì không phải ai cũng phù hợp với việc tiêu thụ nhiều sữa.
Ngũ cốc tinh chế
Ngũ cốc tinh chế cũng là nhóm thực phẩm mà nhiều người cao tuổi tránh ăn. Các loại ngũ cốc tinh chế như gạo trắng, bột mì trắng và mì ăn liền thường có giá trị dinh dưỡng thấp và thiếu chất xơ cùng các vitamin và khoáng chất thiết yếu.
Thực phẩm tinh chế có thể làm tăng nhanh lượng đường trong máu, nếu tiêu thụ lâu dài, chúng không chỉ làm tăng nguy cơ tăng cân mà còn có thể gây rối loạn quá trình trao đổi chất, dẫn đến các bệnh như tiểu đường, bệnh tim và đột quỵ.
Tôi từng gặp một ông lão đã nghỉ hưu, trước kia làm việc trong ngành xây dựng. Khi còn trẻ, ông làm việc vất vả, nhưng sau đó ông thay đổi thói quen ăn uống, ngừng ăn cơm trắng và mì trắng, thay vào đó là ngũ cốc nguyên hạt hoặc ngũ cốc hỗn hợp.
Thói quen này kéo dài trong nhiều năm, và đến năm 85 tuổi, ông vẫn khỏe mạnh, không mắc tiểu đường hay các vấn đề về tim mạch. Xét nghiệm máu của ông cho thấy các chỉ số đều bình thường, đặc biệt là lượng đường trong máu vẫn ổn định.
Bí quyết của ông là tránh xa ngũ cốc tinh chế và chuyển sang thực phẩm tự nhiên, giàu chất xơ. Nghiên cứu khoa học cũng cho thấy tiêu thụ ngũ cốc tinh chế có thể dẫn đến thiếu hụt dinh dưỡng, đặc biệt là chất xơ, vitamin B và khoáng chất, từ đó ảnh hưởng xấu đến sức khỏe đường ruột và tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Vì sức khỏe đường ruột và hệ miễn dịch của người cao tuổi có mối liên quan chặt chẽ, họ nên chọn thực phẩm giàu chất xơ như ngũ cốc nguyên hạt, gạo lứt và yến mạch càng nhiều càng tốt.
Những thực phẩm tưởng chừng bình thường này có thể tích tụ thành "mối đe dọa vô hình" đối với sức khỏe của người cao tuổi, và tác hại của chúng thường âm thầm ảnh hưởng đến cơ thể khi chúng ta không chú ý. Đối với những người sống lâu, các thực phẩm họ không ăn lại có thể "lành mạnh" hơn những gì chúng ta thường tiêu thụ.
