Từ cây hàng rào đến ‘thần dược’: Cúc tần - vị thuốc quý chữa dạ dày, ngừa sỏi thận

Thận là một bộ phận thiết yếu trong hệ thống tiết niệu của cơ thể, có chức năng chính là lọc máu, giúp loại bỏ ure và các khoáng chất dư thừa ra khỏi máu. Những chất thải này được chuyển qua niệu quản vào bàng quang để bài tiết ra ngoài. Khi có sự tích tụ quá mức của các khoáng chất trong thận, chúng có thể hình thành nên những khối rắn dạng tinh thể, được gọi là sỏi thận. Đây là một tình trạng khá phổ biến và có khả năng làm tăng nguy cơ phát triển bệnh thận mạn tính.

Nguyên nhân gây sỏi thận thường liên quan đến lối sống như: uống không đủ nước, chế độ ăn chứa nhiều muối, ít vận động, thừa cân hoặc béo phì, cũng như các bệnh lý như tiểu đường, tăng huyết áp, nhiễm trùng đường tiết niệu, và rối loạn cường giáp.

Dù sỏi thận có thể tự tiêu biến trong một số trường hợp, nhưng nếu không được chữa trị kịp thời, nó có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như suy giảm chức năng thận, thủng niệu quản, nhiễm trùng thận, thậm chí là hiện tượng máu trong nước tiểu. Nó cũng là một nguyên nhân chính gây suy thận. Vì vậy, việc phát hiện và can thiệp điều trị sớm là vô cùng cần thiết.

Phương pháp điều trị sỏi thận hiện nay không chỉ dừng lại ở việc sử dụng thuốc, mà còn yêu cầu phải thay đổi thói quen ăn uống để xây dựng lối sống lành mạnh và hoạt động thể chất thường xuyên. Trong y học cổ truyền, có nhiều bài thuốc từ các loại cây thuốc có thể được chế biến để phòng ngừa và trị sỏi thận. Một trong số những loại cây này là cúc tần, hay còn gọi là cây từ bi.

Cúc tần trước đây thường mọc hoang dại, nhưng hiện nay đã trở thành nguyên liệu chế biến món ăn đặc sản khi nấu cùng cá trắm.

Theo thông tin từ Bệnh viện Nguyễn Tri Phương, cúc tần là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền, với tính mát và vị đắng. Cây thường được sử dụng để điều trị các triệu chứng như nhức đầu, cảm sốt, bí tiểu, đau nhức xương khớp, và sỏi thận. Cúc tần có nguồn gốc từ Ấn Độ và Malaysia, thường mọc ở các sườn núi và ven đồi, phổ biến nhất ở các tỉnh như Thanh Hóa, Nghệ An và Ninh Bình. Ngoài ra, cây cũng được người dân trồng để làm hàng rào.

Theo lý thuyết của y học cổ truyền, cúc tần có tác dụng vào hai kinh thận và phế, giúp giảm căng thẳng. Trong dân gian, cây được sử dụng để chế biến nhiều bài thuốc với tác dụng chữa sốt, cải thiện hệ tiêu hóa, điều trị các vấn đề về thấp khớp và giảm đau nhức xương khớp, cũng như hỗ trợ giảm tình trạng bí tiểu.

Trong y học hiện đại, cây cúc tần nổi bật với hàm lượng tinh dầu phong phú, chứa nhiều thành phần dinh dưỡng quan trọng như lipid, canxi, vitamin C, cellulose, protein, carotene và sắt. Phần được sử dụng của cây chủ yếu là lá và cành non. Trước đây, cúc tần chỉ được trồng để làm hàng rào, nhưng ngày nay nó đã trở thành nguyên liệu phổ biến trong chế biến thực phẩm. Cúc tần thường được nấu canh với cá, thịt, xào với trứng hoặc làm món rau trộn. Đặc biệt, món cúc tần kho với cá trắm từ lâu đã trở thành món ăn yêu thích ở nhiều tỉnh phía Bắc, nổi bật nhất là ở Gia Lâm (Hà Nội).

Gần đây, một thành viên tên Mỹ Hoa đã chia sẻ hình ảnh món ăn từ rau cúc tần nấu canh với cá lóc trong nhóm trồng rau sạch tại nhà. Theo chị, việc tiêu thụ rau cúc tần từ lâu đã trở thành thói quen, không chỉ vì lợi ích cho thận mà còn vì nó rất tốt cho dạ dày.

Theo TS.BS Nguyễn Thị Vân Anh, tại Viện Y học Cổ truyền Việt Nam, cúc tần là một vị thuốc dân gian phổ biến, được sử dụng rộng rãi trong nhiều bài thuốc để điều trị các bệnh, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến thận. Thực tế, các hợp chất triterpenoid cùng với nhiều tinh dầu như axit palmitic, limonene và axit myristic trong cúc tần có khả năng hỗ trợ điều trị sỏi thận hiệu quả.

Để phòng ngừa và điều trị bệnh sỏi thận, bạn có thể sử dụng 40g lá cúc tần phơi khô hoặc 100g lá tươi đã được rửa sạch, đem nấu thành nước uống hàng ngày. Điều này không chỉ giúp giảm tình trạng bí tiểu mà còn tăng cường chức năng thận.

Ngoài ra, cúc tần cũng có thể được kết hợp với các dược liệu khác như đinh lăng, cây thạch xương bồ, rau ngổ, kim tiền thảo… Dù sử dụng tươi hay phơi khô để nấu nước uống, các loại thảo dược này không chỉ có lợi cho thận mà còn hỗ trợ sức khỏe xương khớp, gan và cải thiện sức đề kháng.

Cuối cùng, bác sĩ Vân Anh khuyến cáo rằng việc sử dụng cúc tần để chữa bệnh cần sự tham khảo từ các chuyên gia y tế. Đặc biệt đối với người mắc sỏi thận, việc thường xuyên kiểm tra và theo dõi tình trạng của sỏi là rất quan trọng. Nếu kích thước sỏi lớn hơn mức bình thường, bác sĩ sẽ đưa ra hướng điều trị thích hợp.