Trong cuộc sống, chúng ta thường xuyên bắt gặp những tình huống mà bố mẹ khen ngợi con cái bằng những câu như "Con thật giỏi!", "Con thật thông minh!" hay "Con là người giỏi nhất của mẹ"...
Trên thực tế, việc khuyến khích và khen ngợi trẻ là một phương pháp giáo dục hiệu quả, và khi được sử dụng đúng cách, nó có thể mang lại những kết quả rất tích cực.
Trẻ nhỏ cần nhận được lời khen và sự công nhận từ bố mẹ để nâng cao tự tin, vượt qua khó khăn, đồng thời khơi dậy sự nhiệt tình và tính chủ động. Hơn nữa, việc bố mẹ sử dụng lời khen để khích lệ con cái cũng có thể làm cho mối quan hệ giữa họ trở nên gắn bó hơn.
Tuy nhiên, những lời khen như “Con thật tuyệt vời” hay "Con giỏi quá" có thể không đủ chân thành đối với trẻ. Từ góc độ tâm lý học, dưới đây là một số gợi ý về cách khen ngợi con cái một cách hiệu quả hơn.
Trẻ nhỏ cần nhận được lời khen và sự công nhận từ bố mẹ để nâng cao tự tin, vượt qua khó khăn
Nghệ thuật khen ngợi chân thực
Một số bố mẹ có thể chưa thành thạo trong việc khen ngợi con cái và không biết cách sử dụng từ ngữ chính xác để miêu tả điểm mạnh của con. Theo các chuyên gia, bố mẹ nên khen ngợi con một cách chân thành, tránh việc cường điệu hay chỉ khen lấy lệ. Từ góc độ tâm lý học, trẻ cần sự công nhận thực sự từ bố mẹ.
Ví dụ, khi thành tích của trẻ chỉ ở mức trung bình hoặc khi trẻ hoàn thành những nhiệm vụ cơ bản, bố mẹ không nên khen quá mức như “Con thật tuyệt vời”.
Hãy hình dung một đứa trẻ 7 hoặc 8 tuổi tự tay rót một cốc nước. Dù là một việc bình thường, nhưng mẹ lại nói: "Con yêu, con thật tuyệt vời".
Trẻ sẽ dễ bị bối rối: Phải chăng bố mẹ không tìm thấy điều gì đáng khen ở mình, nên chỉ khen ngợi một cách chiếu lệ? Điều này khiến trẻ không nhận thức được giá trị thực sự của mình.
Mặt khác, một số trẻ có thể phát triển tâm lý lệ thuộc vào lời khen ngợi quá mức từ bố mẹ. Khi không nhận được lời khen từ người khác, trẻ có thể cảm thấy mình không có giá trị, dẫn đến chán nản và muốn bỏ cuộc.
Để khen ngợi trẻ đúng cách, bố mẹ có thể nói: “Mẹ thấy con tự rót nước. Mẹ rất vui vì con ngày càng giỏi trong việc tự chăm sóc bản thân!"
Một số trẻ có thể phát triển tâm lý lệ thuộc vào lời khen ngợi quá mức từ bố mẹ
Phương pháp mô tả Kuwa
Một số từ phổ biến nhất dùng để khen ngợi trẻ là “Con thật tuyệt” hoặc “Con đã làm rất tốt”. Tuy nhiên, thực tế cho thấy những câu này không thực sự tạo động lực cho trẻ.
Từ góc độ tâm lý học, nhiều trẻ thường không nắm bắt được các tầng ý nghĩa sâu xa đằng sau một câu khen ngợi.
Do đó, bố mẹ nên giải thích cụ thể lý do tại sao họ khen con giỏi để trẻ hiểu rõ “tuyệt vời” ở điểm nào. Điều này sẽ giúp củng cố hành vi tích cực của trẻ trong những lần sau.
Một cách hiệu quả để khen ngợi trẻ là mô tả cụ thể những gì trẻ đã làm, thường theo công thức: một số điều trẻ đã đạt được + so sánh ngang hàng + điều mà con làm tốt + cảm xúc hay phản hồi tích cực từ cha mẹ.
Ví dụ, sau khi trẻ hoàn thành việc nhà, bố mẹ có thể khen như thế này: “Con mới 5 tuổi, đã tự mình làm xong việc nhà, tự rửa bát và dọn dẹp bếp lò cẩn thận. Con đã dọn sạch hơn cả mẹ. Thật tuyệt vời, mẹ rất tự hào về con!”
Kiểu khen ngợi này giúp trẻ nhận biết rõ điều mình làm tốt, từ đó dễ dàng thúc đẩy trẻ tiếp tục phát huy và cải thiện.
Kiểu khen ngợi này giúp trẻ nhận biết rõ điều mình làm tốt, từ đó dễ dàng thúc đẩy trẻ tiếp tục phát huy và cải thiện
Tôn vinh nỗ lực và kiên trì
Khi khen ngợi con, bố mẹ nên chú trọng vào quá trình nỗ lực và kiên trì của trẻ, chứ không chỉ đơn thuần tập trung vào kết quả cuối cùng.
Theo góc nhìn tâm lý học, trẻ em thường dễ cảm thấy nản lòng khi không đạt được kết quả mong muốn. Việc bố mẹ chỉ nhắc đến kết quả, dù là tích cực hay tiêu cực, có thể trở thành một áp lực thêm cho trẻ. Thay vào đó, bố mẹ nên đề cao sự cố gắng và kiên trì của con trong suốt quá trình.
Ví dụ, bố mẹ có thể nói với con: “Dù lần này con chưa hoàn thành nhiệm vụ một cách xuất sắc, nhưng mẹ thấy rõ con đã rất nỗ lực để thực hiện nó. Điều đó không phải ai cũng làm được. Mẹ tin rằng con đang từng bước tiến gần hơn đến thành công."
Những lời khen ngợi như vậy giúp trẻ hiểu rằng sự chăm chỉ và kiên trì sẽ tạo ra nhiều cơ hội để đạt được thành công.
Ngoài ba thủ thuật này, bố mẹ cũng có thể tập trung khen ngợi những hành vi và phẩm chất tốt của con, nhằm củng cố thói quen tích cực và phát triển nhân cách tốt đẹp.
