Cúng quanh năm không bằng ngày Rằm tháng Giêng
Rằm tháng Giêng (còn gọi là Tết Nguyên tiêu, Tết Thượng nguyên…) có nghĩa là đêm rằm đầu tiên của năm mới âm lịch ("Nguyên" là thứ nhất, "tiêu" là đêm). Rằm tháng Giêng là dịp lễ tết quan trọng của người Việt, có nơi cho rằng đó là đêm Phật giáng lâm, nên người người đi chùa cầu bình an, may mắn cho gia đình.
Rằm tháng Giêng nông dân chuẩn bị xuống đồng nên làm lễ để cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Trong dân gian lưu truyền câu "Cúng lễ quanh năm không bằng ngày Rằm tháng Giêng", hay "Lễ Phật quanh năm không bằng ngày Rằm tháng Giêng" - coi chính Rằm tháng Giêng là ngày linh thiêng - bởi thời điểm đó trăng tròn và sáng nhất đầu năm.
Ngày đó đức Phật giáng lâm ban phước lành, phúc khí vượng, chúng sinh do đó mà an vui hưởng lạc. Dân gian tin rằng cúng dường Phật thành tâm, thực hiện nghi thức cúng Rằm tháng Giêng chu đáo ắt sẽ được độ trì cho gia đạo khỏe mạnh, bình an, thịnh vượng. Dịp này người dân thường cầu mong quốc thái, dân an, cho gia đình có một năm mọi việc suôn sẻ, thuận hòa, vạn sự như ý...
Tránh lẫn lộn mâm lễ chay và mâm lễ mặn
Điều đầu tiên cần hiểu khi cúng ngày Rằm tháng Giêng là phân biệt rõ mâm lễ chay và mâm lễ mặn. Khi dâng cúng gia tiên, gia chủ có thể dâng mâm lễ chay hoặc mặn tùy vào điều kiện lẫn thời gian chuẩn bị. Còn đối với bàn thờ Phật, tuyệt đối không dâng mâm lễ mặn. Mâm lễ dâng lên bàn thờ Phật chủ yếu có các loại hoa trái, chè bánh mang màu sắc tự nhiên. Và đương nhiên các mâm lễ này cũng không nhất thiết phải làm giả mặn. Một số thông tin cho rằng, cúng Rằm tháng Giêng không nên cúng thủ lợn vì kiêng sát sinh.
Tuy nhiên, thông tin này chưa rõ ràng, vì đối với mâm lễ chay dâng Phật không sử dụng bất cứ loại thịt hay cá nào; còn đối với mâm lễ mặn, tùy điều kiện mỗi nhà để thực hiện. Thông thường, các gia đình đều cúng gà trống thay vì thủ lợn. Thủ lợn thường được sử dụng trong các lễ cúng lớn của dòng họ, dòng tộc. Rằm tháng Giêng có thể trùng vào một số ngày lễ tổ trong các dòng họ, nên sử dụng thủ lợn để cúng không có vấn đề gì.
Nhiều gia đình sắp xếp tượng Phật trong cùng bàn thờ với gia tiên và dâng lên mâm lễ mặn, điều này cũng nên kiêng kỵ, vì như vậy không đúng tinh thần cúng ngày Rằm. Cho nên, với những gia đình bài trí bàn thờ như vậy cần sắp xếp lễ mặn bên dưới và hoa quả, bánh trái lên phía trên.
Ngoài ra, trong ngày Rằm tháng Giêng, nhiều người cũng tham gia lễ cúng tại chùa, đền. Bởi vậy, lễ cúng Rằm tháng Giêng tại nhà có thể thực hiện mâm lễ mặn để cả gia đình cùng quây quần bên nhau.
Tránh sử dụng đồ cúng đã hỏng hoặc ôi thiu
Trong ngày Rằm tháng Giêng, việc cúng bái mang một ý nghĩa vô cùng thiêng liêng, đó là lúc để con người thể hiện lòng thành kính và sự biết ơn tới tổ tiên cũng như các đấng tâm linh. Do đó, việc chọn lựa đồ cúng là một khâu quan trọng không thể xem nhẹ. Đặc biệt, việc sử dụng đồ cúng đã hỏng hoặc ôi thiu là điều tuyệt đối cần tránh.
Đồ ôi thiu không những không thể phát huy được hương vị tinh khiết cần thiết cho một bữa cúng thanh tịnh, mà còn thể hiện sự thiếu tôn trọng và thiếu chu đáo trong việc bày tỏ lòng thành tới thần linh và tổ tiên. Theo quan niệm, mỗi vật phẩm đặt lên bàn thờ đều phải thật sự tươi mới và chất lượng, như một minh chứng cho sự hiếu kính và mong muốn đem lại những điều tốt lành nhất cho gia đình.
Nếu lỡ sử dụng phải đồ cúng không còn mới mẻ hoặc đã hỏng, theo quan niệm dân gian, điều đó không chỉ làm mất đi sự linh thiêng của nghi lễ, mà còn có thể mang lại những điều không may mắn cho cả một năm sắp tới. Chính vì vậy, cần phải kiểm tra kỹ lưỡng tất cả đồ cúng trước khi đặt lên bàn thờ, đảm bảo rằng mọi thứ đều tươi ngon và sạch sẽ, thể hiện niềm tin và lòng kính trọng mà con người muốn dành cho những bậc bề trên và vũ trụ.
Ngoài ra, trong khi cúng Rằm tháng Giêng, không được dùng tiền giả hoặc đồ mã không sạch sẽ; không để chó mèo chạm vào đồ cúng hoặc leo trèo lên bàn thờ khi dâng cúng. Bên cạnh đó, khi cúng tránh mặc quần áo lôi thôi, ngắn hở hang hoặc phụ nữ đến kỳ kinh nguyệt không nên cúng lễ.
Tránh dùng hoa và quả giả
Khi thực hiện nghi lễ cúng Rằm tháng Giêng, một trong những điều mà người Việt đặc biệt coi trọng chính là sự chân thành và lòng thành kính đối với tổ tiên và thần linh. Việc sử dụng hoa quả giả trong bàn cúng không chỉ thiếu sự chân thực, mà còn thể hiện thái độ thiếu tôn trọng trong việc thực hiện nghi lễ cổ truyền.
Hoa quả thật mang lại hương vị tự nhiên và sự sống động, điều này không những thể hiện lòng biết ơn đối với thiên nhiên, mà còn gửi gắm niềm tin vào sự sinh sôi, nảy nở, tượng trưng cho sự phát triển và thịnh vượng.
Hơn nữa, hoa quả giả khó có thể thay thế được vẻ đẹp và ý nghĩa sâu sắc mà hoa quả thật mang lại. Trong khi hoa quả thật có thể được thưởng thức sau khi nghi lễ kết thúc, hoa quả giả sẽ không mang lại giá trị sử dụng, mà còn có thể được coi là hành động gian dối trong tâm linh.
(Thông tin mang tính chiêm nghiệm)
