Điều ít biết về Tháng Chạp
Vì sao tháng Chạp lại gọi là tháng củ mật?
Ngày xưa, tháng Chạp là một trong những tháng dễ bị mất trộm. Vì tháng này mọi người tất bật nhiều công việc khác nhau nên sẽ thường lơ là, quên cảnh giác. Điều này sẽ tạo điều kiện cho những kẻ xấu dễ dàng thực hiện những hành vi trộm cắp.
Ngoài ra, tháng củ mật còn có ý nghĩa là đề phòng củi lửa. Lý do bởi tháng cuối năm thường có tiệc tất niên, cỗ bàn nhiều, chẳng may không cẩn thận sẽ gây hỏa hoạn.
Hiện nay, tháng Chạp còn một ý nghĩa khác với người hiện đại đó chính là phải để ý đến việc đi lại, ngộ độc rượu bia, thực phẩm, chảy máu dạ dày, đột quỵ... vì cuối năm tần suất tiệc tùng tất niên liên tục sẽ khiến chúng ta kém tỉnh táo và sức khỏe giảm sút dễ gây ra những điều đáng tiếc.
Lý do tháng 12 âm lịch còn gọi là tháng Chạp
Tháng 12 âm lịch được gọi là tháng Chạp, nhằm báo hiệu việc kết thúc năm cũ chào đón Tết Nguyên Đán sắp đến. Tra sách văn hóa thì lý do gọi là tháng Chạp vì chữ “chạp” trong tiếng Hán chính là biên âm của chữ “lạp”. Tại Trung Quốc, cuối năm sẽ có các lễ tế thần, gọi là Lạp.
3 lễ cúng quan trọng trong tháng Chạp nhất định không được bỏ qua
Lễ cúng rằm tháng Chạp
Tùy theo tập tục của mỗi địa phương mà lễ cúng rằm tháng Chạp có những khác biệt. Tuy nhiên về cơ bản, các gia đình thường chuẩn bị mâm lễ chay và mâm cỗ mặn.
Mâm cỗ chay gồm có:
• Nến hoặc đèn
• Hương
• Nước sạch
• Trầu cau
• Trái cây
• Hoa tươi
Mâm cỗ mặn gồm:
• Gà luộc (chọn gà trống)
• Xôi đỗ hoặc xôi gấc
• Canh miến
• Giò hoặc chả
• Món xào (như thịt bò xào, lòng gà xào giá)
• Rượu gạo và một vài món mặn khác.
Tùy vào điều kiện và quan điểm, tín ngưỡng mà các gia đình lựa chọn có làm mâm cỗ mặn hay không. Điều quan trọng nhất vẫn là sự thành tâm.
Truyền thống của người Việt Nam thường cúng rằm tháng Chạp đúng ngày. Rằm tháng Chạp năm nay rơi vào thứ Sáu ngày 6/1/2023.
Lễ cúng ông Công, ông Táo
Theo tín ngưỡng dân gian, Táo quân là người cai quản chuyện bếp núc của mỗi gia đình. Táo quân bao gồm 2 ông và 1 bà, tượng trưng cho chiếc kiềng 3 chân trong căn bếp ấm cúng của người Việt xưa.
Lễ cúng ông Táo cần phải được tiến hành trước khi Táo quân bay về trời báo cáo Ngọc hoàng, tức là trước 12h ngày 23 tháng Chạp. Nếu gia chủ có ban thờ Táo quân đặt ở phòng bếp thì thắp hương ở ban thờ này. Nếu không có, gia đình thắp hương ở ban thờ gia tiên.
Đồ cúng gồm 3 con cá chép và bộ mũ áo; mũ Táo quân gồm có 2 mũ ông và 1 mũ bà. Mũ dành cho bà không cần cánh chuồn nhưng mũ dành cho ông cần 2 cánh chuồn. Đồ vàng mã sẽ được đốt sau lễ cúng ngày 23 tháng Chạp.
Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo:
• 1 đĩa gạo, 1 đĩa muối
• 5 lạng thịt vai luộc
• 1 bát canh mọc
• 1 đĩa xào thập cẩm, 1 đĩa giò
• 1 đĩa xôi gấc, 1 đĩa chè kho
• 1 đĩa trái cây
• 1 ấm trà sen, 3 chén rượu
• Cau trầu
• Hoa
• Giấy tiền, vàng mã
Mâm cúng ông Công ông Táo có những gì tùy thuộc vào điều kiện mỗi gia đình.
Lễ cúng Tất niên
Lễ cúng Tất niên thường được tổ chức vào chiều 30 Tết như để kết thúc một năm, chuẩn bị đón chào những ngày năm mới. Tuy nhiên, với cuộc sống tất bật hiện nay, nhiều gia đình vì điều kiện mà thường tổ chức trước đó một hai ngày.
Mâm cơm cúng Tất niên thường được các gia đình làm rất thịnh soạn. Gia chủ sẽ mời ông bà, tổ tiên và những người đã khuất về ăn Tết cùng với con cháu. Tùy theo mỗi vùng miền mà mâm cơm cúng Tất niên cũng có những đặc trưng riêng. Chẳng hạn, ở miền Bắc hay có bánh trưng, giò, canh móng giò hầm măng, miến lòng gà, giò xào... Miền Trung hay có bánh tét, giò lụa, gà bóp rau răm... Miền Nam hay có canh măng, gỏi tôm thịt, thịt kho tàu... Ngoài ra, lễ cúng còn có mâm ngũ quả, hương hoa, giấy tiền vàng mã, trầu cau, rượu, trà, đèn nến…
Tục xưa vẫn rất coi trọng bữa cơm tất niên chiều 30 Tết. Đây là dịp để các thành viên trong gia đình đoàn tụ và nếu gia đình nào càng đông đủ các thế hệ cùng dự bữa tất niên chứng tỏ gia đình đó "phúc lộc đề đa".
Ngoài ý nghĩa gia đình đoàn tụ sum vầy, bữa cơm tất niên còn là nghi thức tiễn biệt năm cũ và mời ông Công Ông Táo trở lại trần gian để tiếp tục công việc của mình là coi sóc bếp lửa cho các gia đình nơi trần thế. Sau bữa cơm tất niên, các thành viên trong gia đình chuẩn bị làm lễ cúng giao thừa đón chào một năm mới.
(*)Thông tin trong bài chỉ mang tính tham khảo.
