Đặc điểm của loài cá suối hiếm có
Cá Mát thường kiếm ăn vào ban đêm bắt đầu khi trời tối theo đàn, chúng ăn các loại côn trùng trên mặt nước, rong rêu bám vào đá hoặc giun đỏ (người dân dùng làm mồi câu). Hàm dưới cá Mát rất cứng, sắc nên khi ăn, cá chỉ cần lượn mình sát các hòn đá ở dưới dòng nước chảy, cạp mạnh khiến cho đá suối có nhiều vết nhỏ màu trắng.
Cá lớn nhanh và xuất hiện nhiều vào mùa khô từ tháng 4 đến tháng 6. Cá Mát đực có thân hình thon dài, lưng đen, bụng hóp, khi cá thành thục sẽ xuất hiện các nốt sần ở môi trên và ở vây hậu môn, phát hiện được bằng mắt thường.
Cá Mát cái vào mùa sinh sản có kích thước lớn hơn con đực, vảy đỏ; bụng to, thành bụng mỏng và mềm; có các gai nhọn ở môi trên nhưng rất nhỏ, khó quan sát. Cá Mát ban ngày nhanh nhẹn, khôn khéo, rất khó bắt nên thường người dân đi bắt vào ban đêm bằng súng săn cá.
Cá Mát là loài cá đặc sản, quý hiếm và có giá trị kinh tế rất cao (có giá từ 120.000 -150.000 đồng/kg với cỡ cá 200g/con). Thịt cá trắng, thơm, không tanh, lành và nhiều chất dinh dưỡng, xương cá rất cứng và ít xương, mỡ béo là nguồn thức ăn bổ dưỡng được nhiều người ưa thích.
Các món ngon từ cá mát
Cheo cá mát
Cheo cá mát phải nói là cách chế biến đặc trưng của những người dân vùng núi nơi đây, cá mát tươi sau khi bắt từ suối về sẽ được sơ chế sạch sẽ, đánh hết vẩy, lấy hết ruột sau đó treo thành từng hàng trên giàn bếp lửa, những ngày nắng to sẽ mang ra phơi.
Một thời gian sau khi cá mát đã khô lại thì có thể dùng được rồi đấy, mỗi lần làm chèo thì người dân sẽ lấy một ít cá khô từ trên dàn bếp bỏ hết xương, đầu sau đó cho vào cối giã với muối, ớt, tiêu,... giã cho đến khi thịt cá tơi ra và gia vị hòa quyện vào cá là được.
Với cách chế biến trên cá mát là món cheo chấm ăn kèm với măng luộc, thịt heo bản nướng, gà bản luộc phải nói là món ngon có một không hai trên vùng rừng núi này.
Cá mát nướng
Cá mát nướng cũng là một trong những cách ăn thơm ngon không kém, cá được nướng giòn chấm chẻo (gồm có muối hạt, ớt xanh, mắc khén) cảm nhận được vị ngọt tự nhiên của thịt cá, ăn kèm muối cay cay thì tuyệt vời không nói nên lời.
