Chùm ruột trước đây là cây mọc dại ở bìa hoang, bìa rừng. Cây rất sai hoa sai quả. Chùm ruột có vị chua chua chát chát. Cây chùm ruột có nhiều ở các tỉnh phía Nam và khu miền núi phía Bắc. Quả chùm ruột mọc thành từng chùm theo các cành hoặc bám ngay trên thân cây. Qảu chùm ruột có màu vàng nhạt, đường kính khoảng 5mm, rất giàu dinh dưỡng. Trung bình trong mỗi quả chùm ruột sẽ chứa các chất như protid (0,73 - 0,9%), nước (89 - 91%), gluxit (5,89 - 7,2%), liptit (0,61 - 0,76%), axit axetic tạo độ chua (khoảng 1,7%), chất xơ, vitamin C (40%) giúp thanh nhiệt.
Lá của cây chùm ruột mềm dài khoảng 4 – 5cm, rộng 18 – 20mm. Lá có mặt trên màu xanh nhạt còn mặt dươi màu nhạt hơn nữa. Hoa chùm ruột nhỏ màu đỏ mọc thành cụm hoa gồm 4 – 7 hoa trên những mấu tròn ở kẽ lá đã rụng. Cây chùm ruột có cả hoa cái và hoa đực mọc cùng trên một cây.
Chùm ruột ngày này được nhiều nơi chế biến thành mứt để bán. Chùm ruột là vị thuốc Đông y hiệu quả.
Công dụng của chùm ruột
Bổ gan: Quả chùm ruột có vị chua ngọt, tính mát. Theo y học cổ truyền quả chùm ruột có tác dụng thanh nhiệt, bổ gan, giúp cải thiện chức năng gan. Theo đó, chùm ruột có các chất chống oxy hóa có trong loại quả này có tác dụng hỗ trợ chức năng gan, hỗ trợ trong điều trị bệnh xơ gan rất hiệu quả. Lá của cây chùm ruột cũng được dùng để hỗ trợ bổ gan, chống lại tác dụng phụ paracetamol trong những trường hợp lạm dụng quá liều.
Giúp kháng viêm: Theo ghi nhận của Tạp chí Y sinh nhiệt đới Châu Á Thái Bình Dương (Asian Pacific Journal of Tropical Biomedicine), quả chùm ruột có tác dụng kháng viêm, giảm đau nhờ các chất chống oxy hóa.
Giúp xương chắc khỏe: Chùm ruột cũng là loại quả giàu canxi giúp chăm sóc hệ xương khớp, hỗ trợ ngăn ngừa tình trạng loãng xương.
Điều trị táo bón: Quả chùm ruột rất có lợi trong việc điều trị táo bón. Vì chứa nhiều vitamin C, quả chùm ruột sẽ giúp tiêu hóa tốt và khắc phục tình trạng táo bón. Ngoài ra, loại quả này cũng rất thích hợp để làm sạch đường ruột.
Lá và vỏ rễ cây chùm ruột còn có thể giã nấu lấy nước để tắm trị ghẻ lở mụn nhọt ngoài da.
Mặc dù quả chùm ruột lá và vỏ rễ cây đều rất nhiều công dụng nhưng những người bị gout, thận không nên ăn nhiều quả chùm ruột vì có thể tăng tình trạnh bệnh. Đó là do quả chùm ruột nhiều acid oxalic, có thể khiến bệnh tình trở nên nghiêm trọng hơn.
Ngoài việc dùng quả thì thân, lá, rễ chùm ruột cũng được dùng làm thuốc như sau:
Bài thuốc chữa đau nhức từ lá (đau lưng, chân, háng): Sử dụng lá cây chùm ruột tươi giã nát cùng hồ tiêu, đắp vào chỗ đau.
Bài thuốc chữa lở ngứa, mề đay, ghẻ loét, vết thương ngoài da: Mang vỏ cây chùm ruột phơi khô tán thành bột, chưng với dầu dừa rồi bôi thoa lên da sẽ giảm ngứa.
Cách ngâm rượu vỏ thân cây chùm ruột: vỏ cây chùm ruôt mang phơi khô sau đó ngâm rượu. Đối với trường hợp đau răng, đau họng thì ngậm trong khoảng 5 – 10 phút sau đó nhổ ra, súc miệng bằng nước lọc. Đối với vết thương, lở loét ngoài da có thể dùng rượu này để bôi.
