Mỡ máu - Hiểu đúng để sống khỏe
Bác sĩ Nguyễn Lân Hiếu, Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, đã chia sẻ những thông tin quan trọng về mỡ máu qua trang cá nhân. Theo ông, nhiều người dân, đặc biệt ở vùng sâu vùng xa, đang có thói quen dùng thuốc không đúng cách: uống đơn thuốc cũ liên tục mà không tái khám, tự ý bỏ thuốc khi thấy chỉ số xét nghiệm tốt, hoặc thậm chí sử dụng đơn thuốc của người khác.
Vậy thực chất "mỡ máu" là gì? Theo bác sĩ Hiếu, mỡ máu (hay lipid máu) là các chất béo tồn tại trong máu, gồm cholesterol và triglyceride. Đây là thành phần thiết yếu cho hoạt động sống, đóng vai trò cấu tạo tế bào và cung cấp năng lượng cho cơ thể. "Không có mỡ máu thì chúng ta không thể sống", bác sĩ nhấn mạnh.
Tuy nhiên, tại sao mỡ máu lại được coi là "kẻ thù" của sức khỏe tim mạch? Lý do nằm ở sự mất cân bằng giữa các loại mỡ "tốt" và "xấu". Khi lượng mỡ xấu vượt mức, chúng tích tụ trong thành mạch máu, gây hẹp hoặc tắc nghẽn động mạch, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tim, não, thận...
Để hiểu rõ hơn, cần phân biệt các chỉ số mỡ máu thường xuất hiện trong phiếu xét nghiệm:
- HDL (Cholesterol "tốt"): Là lipoprotein tỉ trọng cao, chủ yếu chứa protein. HDL giúp vận chuyển cholesterol từ máu đến gan để đào thải ra ngoài cơ thể. Nhờ đó, nó bảo vệ mạch máu khỏi nguy cơ xơ vữa.
- LDL (Cholesterol "xấu"): Là lipoprotein tỉ trọng thấp, chứa nhiều cholesterol. Khi LDL quá cao, nó sẽ kết hợp với các chất khác, tạo thành mảng bám trên thành động mạch, làm thu hẹp lòng mạch và tăng nguy cơ bệnh tim mạch.
- Triglyceride (Chất béo trung tính): Đây là nguồn năng lượng chính nuôi tế bào. Tuy nhiên, nếu nồng độ triglyceride trong máu quá cao, nó có thể dẫn đến các vấn đề như bệnh tim mạch, viêm tụy cấp... Dù vậy, triglyceride chỉ trở thành mối đe dọa khi vượt quá giới hạn an toàn.
Như vậy, mỡ máu không hoàn toàn xấu hay tốt. Điều quan trọng là duy trì sự cân bằng giữa các thành phần này để đảm bảo sức khỏe tổng thể.
Mỡ máu không hoàn toàn xấu hay tốt
Cách tiếp cận điều trị rối loạn lipid máu theo góc nhìn bác sĩ Hiếu
Theo chia sẻ của bác sĩ Nguyễn Lân Hiếu, việc điều trị rối loạn lipid máu cần được thực hiện một cách khoa học và tùy thuộc vào tình trạng cụ thể của từng người. Dưới đây là những nguyên tắc quan trọng mà ông nhấn mạnh:
Trường hợp đã có biến cố tim mạch hoặc xơ vữa động mạch
Nếu bạn từng trải qua các biến cố tim mạch như nhồi máu cơ tim, đột quỵ, hoặc tắc mạch ở chi, việc sử dụng thuốc hạ mỡ máu là bắt buộc. Lúc này, bạn không cần quá lo lắng về các chỉ số xét nghiệm, mà nên tập trung tuân thủ phác đồ điều trị do bác sĩ chỉ định.
Ngay cả khi chưa gặp biến cố nhưng đã được chẩn đoán hẹp động mạch hoặc xơ vữa mạch máu, việc dùng thuốc giảm mỡ máu không chỉ mang tính dự phòng mà còn là một phần trong điều trị chính. Các nghiên cứu lớn đã chứng minh rằng thuốc giảm mỡ máu giúp giảm nguy cơ tử vong và tái nhập viện do các vấn đề tim mạch.
Khi có "mỡ xấu" cao, "mỡ tốt" thấp và nhiều yếu tố nguy cơ
Nếu xét nghiệm cho thấy lượng cholesterol "xấu" (LDL) cao, cholesterol "tốt" (HDL) thấp, kèm theo các yếu tố nguy cơ như béo phì, tăng huyết áp, tiểu đường, hút thuốc lá, hoặc tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch, thì việc điều trị bằng thuốc sẽ mang lại lợi ích rõ rệt nếu bạn kiên trì tuân thủ.
Tuy nhiên, bác sĩ Hiếu cảnh báo: "Việc tự ý bỏ thuốc sau khi dùng một thời gian ngắn còn nguy hiểm hơn rất nhiều so với việc không dùng thuốc từ đầu." Điều này giống như "chọc ổ kiến lửa", khiến tình trạng sức khỏe trở nên khó kiểm soát hơn.
Chỉ tăng "mỡ xấu" mà không có triệu chứng lâm sàng
Trong trường hợp LDL (cholesterol "xấu") tăng cao nhưng HDL (cholesterol "tốt") vẫn ở mức bình thường, và bạn không có bất kỳ yếu tố nguy cơ hay triệu chứng lâm sàng nào, hãy cân nhắc kỹ trước khi quyết định dùng thuốc. Hiện tại, chưa có nghiên cứu nào khẳng định rằng chỉ riêng việc tăng LDL có thể làm tăng nguy cơ biến cố tim mạch ở những người khỏe mạnh.
Thay vì vội vàng dùng thuốc, bạn nên tập trung vào việc thay đổi lối sống lành mạnh: duy trì chế độ ăn uống cân đối, hạn chế chất béo và đường, kết hợp tập luyện thể thao đều đặn. Những biện pháp này thường hiệu quả và an toàn hơn so với việc phụ thuộc vào thuốc rồi lại bỏ dở giữa chừng.
Triglyceride tăng cao đơn độc
Triglyceride, loại chất béo vừa có vai trò tích cực vừa tiềm ẩn nguy cơ, đôi khi gây khó khăn trong việc ra quyết định điều trị. Trên phiếu xét nghiệm, giới hạn bình thường của triglyceride thường rất thấp (1.7 mmol/l), nhưng nhiều người có chỉ số cao gấp 3-4 lần mức này.
Bác sĩ Hiếu khuyên rằng, nếu gia đình bạn không có tiền sử rối loạn lipid máu di truyền hoặc các bệnh lý liên quan đến tắc mạch, hãy thử áp dụng chế độ ăn kiêng nghiêm ngặt và thay đổi lối sống trước khi nghĩ đến thuốc. Chỉ khi triglyceride vẫn quá cao dù đã thực hiện các biện pháp trên, việc dùng thuốc mới được cân nhắc.
