1. Cây liễu
Cây liễu hiện nay là loại cây được trồng rất phổ biến trên các con đường phố ở nhiều thành phố, đặc biệt là gần các hồ và sông, nơi có số lượng lớn cây liễu được trồng dọc theo bờ sông. Chỉ vì cây liễu dễ sống và cành cũng mềm mại, duyên dáng nên từ xa xưa đã được vô số văn nhân ca ngợi.
Tuy nhiên, trong dân gian, cây liễu không chỉ được gọi là “cây râm mát” mà còn gắn liền với một số hàm ý xấu. Ví dụ, thời xa xưa có tục “trồng cây liễu trong dịp Tết Thanh minh”, cây liễu thường được trồng trên các ngôi mộ nên gọi là “cây mộ”. Hơn nữa, khi gặp tang lễ thời xa xưa, cành liễu thường được dùng làm “cây tang”, cũng là “cây gọi hồn” thường được dùng trong tang lễ. Vì nhiều lý do, người xưa cho rằng không nên dùng cây liễu trồng gần nhà, và người ta còn ví nó như “cây ma”.
Tuy nhiên, trong dân gian, cây liễu không chỉ được gọi là “cây râm mát” mà còn gắn liền với một số hàm ý xấu.
Ở quê tôi xưa nay có câu “Không trồng liễu sau nhà”, vì “liễu” đồng âm với “liễu” (kết thúc). Trồng cây liễu sau nhà sẽ khiến tiền tài, phúc lộc trong nhà tuột dốc đi, vì vậy đây là điều rất cấm kỵ. Đúng là ở miền Nam ít người trồng cây liễu trước hoặc sau nhà. Họ thường trồng ở những hồ nước hoặc ven đường.
Tuy nhiên, dưới góc độ khoa học, cây liễu không có gì bí ẩn hay đáng sợ. Nó chỉ là một loại cây bình thường có giá trị sinh thái và kinh tế cao. Hệ thống rễ phát triển tốt của cây liễu có thể củng cố đất, chống xói mòn; đồng thời, cành và lá tươi tốt của nó có thể hấp thụ một lượng lớn carbon dioxide và làm sạch không khí. Gỗ của cây liễu rất cứng và bền, có thể dùng làm đồ nội thất, đồ thủ công. Thớt làm từ gỗ liễu được nhiều người đánh giá cao. Ngoài ra, nụ liễu có thể ăn được và liễu gai có thể dùng để làm nhiều loại đồ nội thất và đồ vật khác.
2. Cây dâu tằm
Mùa này là mùa dâu tằm ra quả, khi dâu tằm được bày bán với số lượng lớn. Tôi nhớ hồi nhỏ ở làng có rất nhiều cây dâu tằm, giờ đây chúng được trồng để lấy quả và giá không hề rẻ.
Cây dâu tằm từng là loại cây được trồng rộng rãi ở nước ta và có lịch sử trồng trọt lâu đời. Vì là nguồn thức ăn chính cho nghề trồng tằm nên trước đây cây dâu được trồng nhiều nhất ở phía trước và sau nhà của người dân trong làng, vì vậy cây dâu cũng được dùng để chỉ quê hương của họ.
Mùa này là mùa dâu tằm ra quả, khi dâu tằm được bày bán với số lượng lớn.
Tuy nhiên, về sau, cây dâu tằm bị coi là không may mắn và còn được gọi là “cây ma”. Lý do hơi bất công vì trong dân gian, từ “dâu” có cách phát âm giống với từ “tang” (tang lễ) nên bị coi là không may mắn. Thậm chí, trong nhân dân còn có câu nói phổ biến: “Không trồng cây dâu trước cửa nhà”, để tránh điều xui xẻo.
Cả hai loại cây này, dưới góc độ văn hóa dân gian, đều mang những ý nghĩa đặc biệt và cần được hiểu rõ hơn để không bị hiểu lầm hay lo ngại một cách không cần thiết.
3. Cây hoè
Cây hoè, còn được gọi là dương hoè, đóng một vai trò quan trọng trong văn hóa truyền thống và được mệnh danh là “cây thiêng” và “cây tốt lành”. Tuy nhiên, trong dân gian, cây hoè còn được coi là một loại “cây ma” đầy bí ẩn.
Điều này xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Đầu tiên, trong chữ Hán của cây hoè (Sophora japonica) có chữ “鬼” (quỷ), nên việc trồng cây hoè trước và sau nhà được cho là không phù hợp. Thứ hai, cây hoè mọc rất cao và khỏe, về đêm trông hơi đáng sợ. Đặc biệt, cây hoè sẽ tạo thành một loại “cục” đặc biệt trong quá trình trưởng thành, những chiếc cọc này có hình dạng kỳ lạ và kích thước khác nhau, dễ liên tưởng đến ma quỷ.
Cuối cùng, cây hoè dễ trở nên rỗng, thu hút nhiều loài động vật như quạ, rắn và các loài khác đến làm tổ. Nhiều truyền thuyết ma quái cũng liên quan đến cây hoè, cây sống lâu và được cho là có khả năng trở thành linh hồn.
4. Cây dương
Cây dương là loại cây cao thường mọc ở nơi hoang vu hoặc ven đường. Trong dân gian, cây dương được gọi là “bàn tay ma quái” nên được coi là một loại “cây ma”. Điều này chủ yếu là do cành cây dương tươi tốt và nhiều lá, vào ban đêm lá của chúng phát ra những âm thanh kỳ lạ như tiếng kêu “woo-woo” hoặc âm thanh ma sát “xào xạc”, dễ khiến mọi người liên tưởng đến sự tồn tại của ma quỷ.
Người xưa cho rằng vì lý do này mà cây dương không thể trồng trong sân nhà, vì nếu trồng sẽ ảnh hưởng đến giấc ngủ.
5. Cây xoan
Cây xoan từng là một loại cây rất phổ biến ở vùng nông thôn, là ký ức tuổi thơ của nhiều người. Tuy nhiên, cây xoan được coi là “cây ma” bí ẩn. Điều này chủ yếu do quả của cây xoan có độc. Quả khi chín trông rất đẹp nhưng lại có độc và không thể ăn được.
Tóm lại, thuyết “Năm cây ma” thực chất là một hiện tượng văn hóa dân gian, xét từ góc độ khoa học thì hầu hết đều không có cơ sở. Những cây này là các loài thực vật phổ biến trong tự nhiên, mỗi loại cây đều có giá trị sinh thái và kinh tế riêng.
Ví dụ, cây xoan là cây cảnh cao cấp, chất liệu còn có tác dụng xua đuổi côn trùng. Ngày xưa, nó là loại gỗ cao cấp để làm tủ. Vì vậy, chúng ta nên hiểu những loài cây này bằng thái độ khoa học và trân trọng vẻ đẹp cũng như lợi ích mà chúng mang lại.
