Gấc là trái cây phổ biến và nổi tiếng của Việt Nam mà nhiều nước khác ao ước. Ngoài việc dùng để nấu xôi, gấc trở thành dược liệu quý giá trong việc sản xuất dầu gấc, bổ sung vitamin A...
Dân gian chủ yếu chỉ dùng ruột đỏ của quả gấc mà không biết rằng hạt gấc rất nhiều công dụng với sức khỏe. Trên Sức khỏe & đời sống, Lương y Vũ Quốc Trung (Hội Đông y Hà Nội) cho biết: “Từ rễ đến quả và hạt gấc đều có giá trị nhất định để làm thuốc. Trong đó, nguồn dưỡng chất và dược liệu quý nằm nhiều nhất ở quả gấc khi đã chín. Tuy nhiên, quá trình sử dụng, mọi người lại chỉ lấy phần cùi (ruột) gấc để đồ xôi hoặc bóc lấy lớp màng hạt để chế dầu, sau đó vứt bỏ hạt mà không biết nó có công dụng rất tốt”.
Trong Đông y, hạt gấc còn được gọi là mộc miết tử. Nhân hạt gấc vị béo, hơi ngọt, tính mát, hơi độc, quy kinh can (kinh đại tràng), tỳ, vị, được dùng làm thuốc chữa sưng tấy, viêm, đau khớp, đau nhức răng, lở ngứa, u nhọt, quai bị, trĩ, sưng vú, tắc tia sữa, chữa ung thũng, tràng nhạc… Phân tích thành phần theo y học hiện đại thì mỗi hạt gấc chứa 2.9% chất vô cơ, 6% nước, 55.3% chất béo, 2.9% đường, 16.6% chất protit, 1.8% tanin cùng 11.7% chất không thể xác định. Hạt gấc cũng chứa nhiều khoáng chất như coban, sắt, đồng, selenium, kẽm,... mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.
Cách dùng hạt gấc
Hạt gấc trong dân gian thường được dùng bằng cách ngâm rượu để bôi ngoài da, chữa sưng tấy, tắc tia sữa...
Một số bài thuốc hạt gấc:
- Đem khoảng 30 hạt gấc sao tồn tính: Để lửa già, chảo thật nóng, cho hạt gấc vào đảo đều, đến khi bên ngoài cháy già, bẻ ra bên trong còn màu vàng cũ là được.
- Cho hạt đã rang vào cối giã nhỏ, ngâm với 500 ml rượu trắng trong ít nhất 15 ngày. Ngâm càng lâu, tác dụng của hạt càng tăng.
- Dùng rượu hạt gấc bôi vào chỗ sang chấn, đụng giập trong những trường hợp ngã, vết thương tụ máu…, sẽ có tác dụng tốt gần như mật gấu.
Công dụng của hạt gấc
Kháng ung thư phổi: Theo một số thông tin thì chiết xuất từ hạt gấc giúp làm giảm chỉ số sống sót của tế bào A549, H1299 gây ung thư phổi và ức chế khả năng di căn của tế bào A549. Mặt khác, hạt gấc còn kích hoạt làm tăng p53 và Bax làm chết tế bào và giảm PI3K, Bcl-2 truyền tín hiệu để bệnh ung thư phổi hình thành.
Kháng ung thư vú: Màng bao ngoài và hạt gấc chứa hoạt tính chống ung thư vú ở tế bào MCF-7 và 2R-75-30 rất tốt vì chiết xuất này rất giàu lycopene gây độc tế bào và kích hoạt tế bào chết theo chu trình đồng thời ức chế yếu tố tín hiệu gây ung thư vú. .
Kháng ung thư dạ dày: Hạt gấc giàu Momordica saponin I giúp làm giảm chỉ số tổn thương ở niêm mạc dạ dày cấp do dùng thuốc kháng viêm và rượu. Không những thế, hoạt chất này còn kích hoạt làm chết tế bào PARP, p53 gây ung thư dạ dày.
Chống oxy hóa tốt: Hạt gấc có lutein, lycopene, xanthophylls và βcarotene giúp chống oxy hóa tốt. Chiết xuất hạt gấc còn có chất ức chế chymotrypsin và saponin với công dụng kháng viêm.
Tuy nhiên trong dân gian hiện nay chỉ có cách dùng hạt gấc ngâm rượu và chủ yếu dùng ngoài da. Trong hạt gấc có một lượng độc tố tự nhiên bởi thế hạt gấc ngâm rượu không uống được. Muốn dùng để uống cần có sự tư vấn và liều lượng chỉ định từ bác sĩ.
