Người xưa có câu "gái lùi hai, trai lùi một" hoặc "trai trồi hai, gái lùi một" để chỉ việc chọn ngày cúng đầy tháng cho những em bé mới sinh. Theo quan niệm dân gian, cúng đầy tháng là nghi lễ cúng bà Mụ, người được tin rằng đã nâng đỡ và dạy dỗ các em bé từ khi sinh ra. Nghi thức này không chỉ để chính thức thông báo sự hiện diện của thành viên mới trong gia đình mà còn để tạ ơn bà Mụ.
Tháng đầu đời của em bé là giai đoạn vô cùng quan trọng, bởi đây là thời kỳ mà tỷ lệ tử vong sơ sinh cao nhất. Cả mẹ và bé đều rất nhạy cảm và cơ thể còn yếu ớt trong giai đoạn này. Qua được một tháng đầu đời là một cột mốc quan trọng, đánh dấu sự an toàn của cả mẹ và bé, bởi nhiều sản phụ có thể gặp nguy hiểm trong tháng đầu sau sinh vì băng huyết hoặc các vấn đề hậu sản.
Tháng đầu đời của em bé là giai đoạn vô cùng quan trọng, bởi đây là thời kỳ mà tỷ lệ tử vong sơ sinh cao nhất.
Cúng đầy tháng không chỉ để chào mừng sự an toàn của mẹ và bé mà còn mang ý nghĩa chúc mừng họ đã vượt qua giai đoạn khó khăn nhất trong cuộc đời. Ngoài ra, cúng đầy tháng còn mang mục đích xua đuổi tà khí và ma quỷ. Người xưa tin rằng sau khi sinh, cơ thể phụ nữ yếu và trẻ nhỏ dễ bị tà khí và ma quỷ bu quanh nhà. Do đó, nghi lễ này cũng nhằm xua đuổi tà khí, bảo vệ sức khỏe và sự bình an cho mẹ và bé.
Cách tính ngày cúng đầy tháng "gái lùi hai, trai lùi một"
Để chọn ngày cúng đầy tháng, người xưa không chọn ngày vừa đủ tháng mà dựa vào quy tắc "gái lùi hai, trai lùi một" hoặc "trai trồi hai, gái lùi một".
"Gái lùi hai, trai lùi một" nghĩa là cúng đầy tháng cho bé gái sẽ cúng trước 2 ngày, bé trai trước 1 ngày. Ví dụ, bé gái sinh ngày 15/3 âm lịch thì cúng vào ngày 13/4 âm lịch, bé trai sinh ngày 15/3 âm lịch thì cúng vào ngày 14/4 âm lịch.
Theo quan niệm dân gian, việc tính như vậy để "che mắt quỷ thần", nhằm đảm bảo an toàn cho các bé, tránh bị quở trách và gây bất lợi, rủi ro cho trẻ. Còn lý do gái lùi 2 ngày, trai lùi 1 ngày là do quan niệm nam là dương, nữ là âm; số 1 là số dương, số 2 là số âm, phù hợp với đặc tính giới tính theo quan niệm xưa.
"Gái lùi hai, trai lùi một" nghĩa là cúng đầy tháng cho bé gái sẽ cúng trước 2 ngày, bé trai trước 1 ngày.
Tuy nhiên, một số nơi lại theo quy tắc "trai trồi hai, gái lùi một". Nghĩa là cúng cho bé trai thì chọn qua tháng 2 ngày, ví dụ bé trai sinh ngày 15/3 âm lịch thì sẽ cúng vào ngày 17/4 âm lịch. Cúng cho bé gái thì cúng sớm 1 ngày, ví dụ bé gái sinh ngày 15/3 âm lịch thì cúng vào ngày 14/4 âm lịch. Ý nghĩa của việc cúng bé trai dư lên 2 ngày là để biểu thị con trai phải xông pha tiến về trước. Cúng bé gái lùi lại 1 ngày là để thể hiện sự dịu dàng, khiêm tốn của bé gái.
Những quan niệm này chỉ là truyền miệng và tùy theo vùng miền. Ngày nay, việc cúng Mụ thường được các gia đình chọn vào ngày tròn tháng, không lùi trước, không lùi sau. Việc này mang ý nghĩa chính thức chào mừng thành viên mới và tổ chức liên hoan gia đình. Chọn ngày đủ tháng vì trong tháng đầu, mẹ và bé cần nghỉ ngơi, không tiếp xúc với nhiều người ngoài. Cúng đầy tháng còn là dịp để mẹ và bé gặp gỡ người thân, họ hàng.
