Rau càng cua, được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau như rau tiêu, đơn kim, đơn buốt, cúc áo, quỷ châm thảo, thích châm thảo, tiểu quỷ châm, hoặc cương hoa thảo, thuộc loại cây hoang dại. Chúng thường mọc tự nhiên ở những vùng ẩm thấp như mương rạch, bờ ruộng, vườn chuối, góc ao hoặc dưới bụi cây...
Rau càng cua thật sự có sức sống mãnh liệt và ấn tượng. Chúng không đòi hỏi sự tưới nước đều đặn, bón phân hay sự kiểm soát sâu bệnh... Vì đặc điểm này, bà Thủy, một phụ nữ 60 tuổi sinh sống tại TP Thủ Đức, TP.HCM, thường xuyên loại bỏ chúng như cỏ dại không cần thiết.
Bà Thủy cho biết, bà trồng các loại hoa, cây cảnh, một số loại rau thơm trước nhà bằng chậu thì bị rau càng cua tự mọc xen canh chiếm chỗ. Bà Thủy cứ nhổ cây được vài ngày là lứa cây con khác mọc lên. “Loại rau này sống tạp, tôi không gieo hạt giống mà nó cứ mọc lên, hút hết chất dinh dưỡng trong đất. Tôi nhổ bỏ nhường đất cho mấy cây tôi trồng trong chậu”, bà Thủy chia sẻ.
Chị Thúy (ở TP.HCM) cũng thấy không vừa lòng với những cây rau càng cua tự mọc trong vườn rau nhà mình. Chị cho biết, vợ chồng chị tận dụng phần đất trống cạnh nhà, rộng khoảng 10m2 để trồng rau khoai (rau lang), cải, mướp, bí xanh và một số rau thơm làm thức ăn cho cả nhà.
Vườn rau của chị rất xanh tốt, cùng với đó là cỏ và cây dại, trong đó có rau càng cua tự mọc lên khiến chị Thúy phải liên tục nhổ bỏ. Khi nghe nói loại rau này ăn tốt, nhiều chất dinh dưỡng, chị Thúy không tin, cho rằng đây là cây rau dại, không ăn được.
Nhật Bản, Trung Quốc, các nước phương Tây xem loại rau càng cua là cây thuốc quý
Theo y học cổ truyền, rau càng cua có vị mặn, chua, giòn, dai và chứa nhiều chất dinh dưỡng như caroten (tiền vitamin A), sắt, kali, magiê, vitamin C, carotenoid… Trong 100g rau càng cua chứa 92% nước, phosphor 34 mg, kali 277 mg, canxi 224 mg, magiê 62 mg, sắt 3,2 mg, carotenoid 4.166 UI, vitamin C 5,2 mg, cung cấp cho cơ thể 24 calo.
Theo Đông y, loại rau này vị đắng, tính bình, có thể dùng để chế biến nhiều món ăn khác nhau như các loại gỏi, nấu canh, ăn sống, ép nước uống... vừa lành tính vừa tốt cho sức khỏe.
Theo y học hiện đại, với các thành phần có trong rau càng cua có thể ngừa và điều trị các bệnh:
+ Chống viêm, giảm đau nhức: Theo các tài liệu y khoa, ăn rau càng cua sẽ giúp trị các chứng như đau đầu, sốt, ho, cảm lạnh và viêm khớp. Tác dụng này được so sánh tương đương với aspirin trên thực nghiệm.
+ Kháng khuẩn diện rộng: Chất patuloside A, một glycoside xanthone từ càng cua có tác dụng kháng khuẩn rộng trên các chủng S. aureus, B. subtilis, P. aeruginosa và E. coli và kháng nấm T. mentagrophytes.
+ Chống ung thư, chống oxy hóa tế bào: Theo các nghiên cứu y khoa, một số hoạt chất của rau càng cua có tác dụng ức chế sự tăng trưởng của một số tế bào ung thư và hơn nữa là nó còn có khả năng thu gom và tiêu hủy các gốc tự do có hại cho tế bào cơ thể. Điều này cho thấy có thể xem càng cua là một loại thực phẩm cần bổ sung để giúp phòng và hỗ trợ chống ung thư.
+ Giảm axit uric trong máu: Theo một nghiên cứu trên chuột, dịch chiết của rau càng cua đã làm giảm nồng độ acid uric là 44% trong máu so với 66% của allopurinol. Kết quả này cho thấy ăn rau càng cua có thể giúp phòng ngừa bệnh gout. Nhiều tài liệu còn ghi nhận rau càng cua góp phần làm giảm nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt.
+ Làm ức chế thần kinh: Kết quả nghiên cứu từ các nhà khoa học Bangladesh cho thấy rau càng cua có thể chữa được chứng thần kinh kích thích quá độ. Liều lượng tùy thuộc vào tình trạng hưng phấn.
+ Bảo vệ tim mạch: Các khoáng tố vi lượng như K và Mg và chất xơ nhiều trong rau càng cua còn tốt cho tim mạch và huyết áp nên có thể góp phần chữa bệnh đái tháo đường, táo bón, cao huyết áp... Sắt nhiều trong càng cua nên còn được dùng tốt cho những người thiếu máu. Beta carotene cũng giúp chữa bệnh thị lực kém.
Không gây béo phì vì nhiều chất xơ và ít calo
Các bác sĩ tại Bệnh viện Nguyễn Tri Phương (TP.HCM) cho biết, nhờ những tác dụng trên, loại rau này được người Nhật ăn để ngừa ung thư.
Ở các nước phương Tây, người ta có thể nghiền lá càng cua ra dùng đắp trị sốt rét, đau đầu, dịch nhầy từ lá dùng uống trị đau bụng. Còn ở Trung Quốc, người ta dùng loại rau này làm thuốc trị đau nhức khớp, và vò nát đắp lên da trị phỏng do lửa hoặc nước sôi.
Tại các tỉnh miền Tây nam bộ nước ta, rau càng cua được dùng để làm các món gỏi, trộn với trứng luộc hoặc thịt bò, có khi người ta còn ăn sống, ép lấy nước uống.
Tuy nhiên, các bác sĩ tại Bệnh viện Nguyễn Tri Phương lưu ý, rau càng cua mặc dù rất hữu dụng nhưng cũng có thể gây ra một số vấn đề tiềm ẩn khi dùng không đúng cách. Những người bị tiêu chảy, sỏi thận, phụ nữ đang mang thai hay cho con bú, người bị dị ứng với loại rau này thì không nên ăn.
